İşçilerin Tarihi
1970 e vardığımızda sendikal hareket ve iktidar arasındaki manzara şöyleydi: Birkaç yıldan beri Türk-İş (Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu) konfederal (üst) yönetimi, patronlar ve Süleyman Demirel in yönetimindeki AP (Adalet Partisi) hükümeti, 1967 de kurulduğundan beri gittikçe güçlenen ve etkisi Marmara Denizinin eteklerinin çok ötesine yayılan DİSK...
Söz / Sözün Özü
Sözleşmek. Konuşmak. Söyleşmek. Yazmak. Yayınlamak : Tarihe, kendi tarihimize bir iz bırakmak. Bir katkıda bulunmak. Ana, baba, hala, teyze, amca, dayı, nene, dede ve benzeri büyüklerimizle söyleşiler yapmak : -Sözün gösterilmesi- için onları söyleşi yaparken kamerayla ölümsüzleştirmek. Evet Sözlü Tarihi canlandırmak. Sözlü Tarih?in olanaklarından en iyi biçimde yararlanmak mümkün.
İşçi Sınıfı
Var mı(ydı)? Yok mu(ydu)? Uzun çok uzun yıllar tartışması yapıldı: Osmanlı İmparatorluğu?nda ve hemen sonrasında Türkiye Cumhuriyeti de işçi sınıfı var mıydı? Yok muydu? İşçi Hareketi Tarihi konusuna 1960?ların ortasından beri merak, hem de ne merak, sardığım için o tarihten beri bu konu beni de birinci derecede ilgilendirdi.
Değerler Rabbi
İnsan doğayla ayrımını algıladığı andan itibaren algısıyla algıladığı arasında bir bağın olduğunu sezer. İlk elden duyusal bilinç düzeyinde de olsa bunun nedenlerini, gördüklerinin gerisinde neyin var olduğunun arayışına da başlamış olur. Algının kendisi bir üçlemenin birliğidir: algılanan, algılayan ve algı. Algı, şiddeti ve biçimi ne...
Eski bir yanardağı Aborijin hikayesi
Uzun zaman önce, Avustralya?nın güneydoğusuna dört dev yaratık gelmiş. Üçü, kıtanın diğer bölgelerine yürüyüp gitmiş ancak biri yere çömelmiş. Vücudu, Budj Bim adındaki bir yanardağa, dişleri ise yanardağın lavlarına dönüşmüş. Günümüzde bilim insanları, bölgedeki Aborjin Gunditjmara halkı tarafından anlatılan bu masalın aslında geçmişe dayanan bazı temelleri olabileceğini düşünüyor.
Kötülüğün Sıradanlığı
Okullardaki tarih kitaplarının içeriğini hatırlayın; eğitim süreci içinde size öğretilen tarih sanat tarihi ya da bilim tarihi değil, ağırlıklı olarak savaş tarihidir. İnsanlık tarihi gerçekten de büyük savaşlar ve katliamlarla doludur. İnsanlığın tuttuğu kayıtların atılım yapması dolayısıyla yirminci yüzyıl içinde yer alan bu korkunç şiddet olaylarına daha detaylı olarak tanıklık etmekteyiz.
KAOTİKA
-En parlak yıldızlar en büyük kaostan doğar- (Nietzsche.) Evrende var olan her şey olduğu haliyle kendini ortaya koyuş biçimi olarak bir ifadedir, bu haliyle kendinde nasılsa öyledir. İnsan dışındaki her varlık verili haliyle zorunlu-doğal yasalılığın hükmü altındadır. Görünüşler her ne kadar değişiyor olsa da yasalılık değişmeden kalır.
Türk ulusunu Araplaştırma projesi
Amerikalı ünlü siyaset bilimci Samuel P. Huntington 1996 da yayınlanan kötü şöhretli kitabı -Uygarlıklar Çatışması: Dünya Düzeninin Yeniden-İnşası-nda dünyayı şu dokuz uygarlık kümesi arasında paylaştırır: Batı, Latin Amerika, Afrika, İslami, Çini (Sinic), Hindu, Ortodoks, Budist ve Japon. Huntington a göre dört ülke ise, son tahlilde bu kümelerden birinde yer...
Güney Afrika daki mağarada 170.000 yıllık küllerde bulunan kömürleşmiş parçalar, şimdiye kadar bilinen en eski pişirilmiş kök sebzeleri çıktı. Bulgular, gerçek -paleo diyetin- modern patateslere benzer şekilde karbonhidrat bakımından zengin birçok kavrulmuş sebzeyi içerdiğini gösteriyor. Araştırma lideri Lyn Wadley, Bence insanlar karbonhidratlar ve proteinlerin bir...
Avrupa Birliği, ABD'deki fon kesintileri nedeniyle zorluk çeken akademisyenlere daha yüksek hibeler ve araştırma özgürlüğü sunarak kendini güvenli bir araştırma destinasyonu olarak tanıtmayı hedefliyor. ABD Başkanı Donald Trump'ın üniversitelere yönelik milyarlarca dolarlık araştırma fonunu dondurma kararı Avrupa'yı harekete geçirdi. Avrupa Birliği (AB), akademik özgürlüğün zedelendiği bu süreçte, özellikle iklim krizi, göç, immünoloji ve toplumsal cinsiyet gibi alanlarda çalışan Amerikalı bilim insanlarını Avrupa'ya çağırıyor. ...Devamı.»
Türkiye'de doğuşta beklenen yaşam süresi dört yılda 1,3 yıl kısaldı. Nüfus bilimciler Covid'in yaşam süresini azalttığına dikkat çekiyor. Yeni bir salgın olmazsa Covid etkisi 5-10 yıl daha sürebilir. Türkiye'de doğuşta beklenen yaşam süresi 2021-2023 döneminde, 2017-2019 dönemine göre 1,3 yıl azalarak 77,3 yıla geriledi. Doğuşta beklenen yaşam süresi 2020-2022'ye göre de 0,2 yıl azalırken, aynı dönemde yeni doğanlar için sağlıklı yaşam süresi de 0,8 yıl düşüşle 57,6 yıl oldu. ...Devamı.»
Bilim insanları uzun ömrün arkasında iki etmen olabileceği görüşünde. İnsanlar biraz daha uzun yaşamanın yollarını ararken özellikle 100 yaşını devirenler ayrı bir ilgi ve merak uyandırıyor. Dünyanın en yaşlı kişisi Maria Branyas Morera'nın önceki günlerde 117 yaşında hayatını kaybetmesi, uzun yaşamın sırrına dair soruları tekrar gündeme taşıdı. ABD doğumlu bir İspanyol olan Branyas, ailesinin 20 Ağustos'ta yaptığı açıklamaya göre "uykusunda, acı çekmeden, istediği şekilde" hayatını kaybetti. ...Devamı.»
Aramızdan değerli bir toplum üyemiz ayrıldı. Başarılı iş adamı, Türk toplumunun sevdiği saydığı sanatçı ve müzisyen Fahri Kiamil, 10 Nisan’da yaşama veda etti. Kendisini, çalışmadığı tüm zamanlarda, ofisinde, evinde ya da bir parkta, bir sokakta hatta bir tatil beldesinde, elinde gitarı, sazı, tamburu ya da neyi ile görebilirdiniz. Aslında onu elinde ya da dilinde bir çalgı olmadan göremezdiniz. Tam bir müzik aşığı idi. ...Devamı.»
Birleşik Krallık'ta iki annenin başlattığı ve çocukların belirli bir yaşa kadar akıllı telefon kullanmasının yasaklanmasını talep eden hareket 4 bin 500 üyeye ulaştı. Clare Fernyhough ve Daisy Greenwell'in kurduğu Smartphone Free Childhood adlı WhatsApp grubu, sosyal medyanın çocukların zihin sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekerek büyük takipçi kitlesi kazandı. ...Devamı.»
ABD'deki Chicago Üniversitesiden araştırmacılar Afganistan'da onlarca arkeolojik alanın buldozerlerle yıkılarak sistematik bir şekilde yağmaya açıldığını buldu. Uydu fotoğraflarıyla yaptıkları analizlerin, Afganistan'da Taliban'dan önceki hükümet döneminde başlayan sistemli yağmalamanın Taliban'ın 2021'de iktidara gelmesinden bu yana devam ettiğine dair ilk kesin fotoğraflı kanıtı sağladığını söylüyorlar. ...Devamı.»
İstemeden sütlü kahve yapımında ve Avrupa'ya yayılacak kafe kültüründe önemli rol oynadığımızı biliyor muydunuz? Georg Franz Kolschitzky, 1640'da Ukrayna'da (kul'chytsi) doğmuş bir tercüman, tüccar. Belgrad'da işini yaparken diğer tüccarlar gibi casusluk şüphesiyle yüz yüze gelir. Baskıya dayanamaz ve çareyi polonya vatandaşlığı'nda bulur. böylece tutuklanmaktan da kurtulur. Bölgedeki etnik çeşitlilikten dolayı çok sayıda dil öğrenmiştir. ...Devamı.»
Tenerife onlarca yıl başı çektikten sonra zirveden indirildi. Yeni rakamlara göre Tenerife onlarca yılın ardından ilk kez, kış güneşi arayan Britanyalı tatilcilerin gözünde Türkiye'deki bir sahil kenti tarafından zirveden indirildi. On the Beach'in yıllık Büyük Kış Güneşi Raporu'na göre Afrika'nın kuzeybatısında yer alan ve her zaman popüler olan Kanarya Adası artık, Türk Rivierası'nın resort ağırlıklı başkenti Antalya'nın ardından ikinci sırada. ...Devamı.»
İçinden tren geçmeyen tren istasyonu olur mu demeyin; Dalaman'da var. Güzel ülkemiz Türkiye’de içinden hiçbir trenin geçmediği, en yakın demiryolunun yüzlerce kilometre ötede olduğu bir tren istasyonun olduğunu söylesem herhalde herkes şaşırır. Ama içinde demiryolu ağı olmayan Muğla ilinin Dalaman ilçesinde bundan 100 yıl önce bir tren istasyonu yapıldı ve bu tren istasyonu hala senelere meydan okurcasına ayakta durmaktadır. Gelin, bu yapının ilginç istasyonunun hikayesine birlikte bakalım. ...Devamı.»
İngiltere'de sağlık yetkilileri, yeni bir domuz gribi varyantının ülkedeki ilk vakasının tespit edildiğini açıkladı. A (H1N2) enfeksiyonu, Kuzey Yorkshire bölgesinde rutin bir grip tarama testi sırasında tespit edildi. İngiltere Sağlık Güvenlik Kurumu (UKHSA) tespit edilen vakada, solunum zorluğu belirtilerine bağlı orta şiddette hastalık görüldüğünü açıkladı. Hastanın tamamıyla iyileştiği de duyuruldu. Enfeksiyonun nereden geldiği ve insan sağlığına yönelik bir tehdit oluşturup oluşturmadığı incelenecek. ...Devamı.»
Barselona'da yaşayan 25 yaşındaki Aitana, kendisine çıkma teklif eden ünlülerden özel mesajlar alıyor. Ancak İspanyol model gerçek bir insan değil. Moda dünyasının yükselen yıldızı Aitana López, İspanya’nın yapay zeka tarafından geliştirilen ilk modeli olarak büyük ilgi görüyor. ...Devamı.»
Anaların sesine kulak kabartınız. Kulak veriniz. Anaların sesini dinleyiniz. Michelle Perrot’nun yeni yayınlanan iyi kitabını okuyunuz: Le Temps des Féminismes (Eduardo Castillo ile yapılan söyeşilerden oluşuyor). Yetmezse L’Histoire des Femmes ile devam ediniz. Anaların sözlerine önem veriniz : Mintanında kan. Kesilen saçlar bizim. Dökülen kanlar bizim. Feryat. Azad. Golnar. ...Devamı.»
Bilim insanları, otuz yıllık dönemde kanser vakalarında yüzde 80'e yakın artış kaydedildiğini bildirdi. 2030'a kadar vakaların yüzde 31 daha artması bekleniyor. Dünya genelinde kanser vakalarının sayısı son 30 yıllık dönemde yüzde 80'e yakın artış gösterdi. Uluslararası araştırmacılar grubunun 1990-2019 yılları arasındaki verilerden oluşturduğu ve BMJ Oncology dergisinde yayımlanan analize göre 50 yaş altı grupta vakalardaki en güçlü artış, yemek borusu kanseri ve prostat kanseri vakalarında görüldü, karaciğer kanseri vakalarında ise yüzde 3'lük düşüş kaydedildi. ...Devamı.»
Avrupa'nın güneyini yakıp kavuran sıcak hava dalgasına İtalya'da "Cehennem Haftası" adını takmışlar. Çin ve ABD'de 50C (santigrat derece) üzeri sıcaklıklar kaydedildi. ABD hastanelerinde hastaları serinletebilmek için buz doldurulmuş ceset torbaları kullanıldı. İngiltere, gelmiş geçmiş en sıcak Haziran ayını yaşadı. Ve 2022'de İngiltere'de sıcaklık ilk kez 40C'nin üzerine çıkmıştı. Geçen yılki sıcak dalgasının Avrupa'da toplam 60 bin kişinin ölümüne sebep olduğu düşünülüyor. ...Devamı.»
Zenginleşmek bir insanı elit statüsüne yükseltir mi yoksa bu sıfatın içinde başka şeyler de aramamız gerekiyor mu? Elit olmak için para gerek şarttır ama yeter şart değildir. Elit olmak için daha farklı şeylere ihtiyaç var. Bunların başında uzun bir süre boyunca uzmanlaşmayla elde edilen gelire ihtiyaç var. bu kişilerin sizin iki üst nesliniz olması gerekiyor, hem de anne-babanız tarafının ikisinden birden. ...Devamı.»
Avustralya ile Yeni Zelanda'nın ortaklaşa ev sahipliği yapacağı 2023 FIFA Kadınlar Dünya Kupası'nda rekor kırılması öngörülüyor. İlk kez 32 takımın katılacağı 2023 FIFA Kadınlar Dünya Kupası’nın maç biletlerine, öncekilere oranla yoğun talep gösterildi. Turnuvanın başlamasına 100 gün kalan Avustralya ile Yeni Zelanda’nın ortaklaşa düzenleyeceği Dünya Kupası için şimdiden 650 bin bilet satıldı. Turnuvanın ilk maç gününe kadar toplam 1,5 milyon bilet satışıyla rekor kırılması bekleniyor. ...Devamı.»
Yeni yıla girmeden önce bir rüya gördüm. Rüyadan aklımda kalan en çarpıcı şey, bir geyik sembolünü, bir yapboz parçası gibi sağ gözümden söküp kalbime yerleştirdiğimdi. İki gün sonra üst kattaki komşum, oğullarımın çatlak teyzesi, 30 yıllık dostum elinde iki minik yeni yıl hediyesi ile İstanbul’dan geldi. “Yarım elma gönül alma” diyerek uzattığı paketi açtığımda ilk gördüğüm şey, avuç içi kadar, ahşaptan bir Ren Geyiği oldu. Duvar süsü olarak yapılmış, ipinin ortasında kırmızı bir boncuk olan hediyemi görünce, gözümden yaşlar akmaya başladı, duvardaki boş kalan çivime astım. Rüyamı anlatırken birlikte ağladık. Bu zamana kadar anlamını hiç araştırmamıştım geyiğin. Gözümden kalbime koymaktaki nedenin ne olabileceğine odaklanmıştım. ...Devamı.»
Size Bulut’tan bahsetmek istiyorum. Dişil yanı nasıl harcadığımızdan. Bizi kabile ahlakının kurtaracağından. Bu üç konu üzerine gönlümde pencereler açılıyor. 19 Ocak’ta geçen seneki mezunlarımdan bir öğrencimin toprağa verilişine şahit oldum. Her ölüm gibi hayatın bir anda, onun da şu anda olduğunu hatırlattı. Bir canı dünyaya getirip, emek verip, üzerine titreyip, hayata güvenle bağlayamamanın hüzün, kaygı ve üzüntüsünü hissettirdi. Bir Bulut geçti dünyadan. Benim anılarımda kaybına şahit olduğum üç öğrencimden en yakını olarak yerini aldı. ...Devamı.»
Yeni Zelanda'da mecliste kabul edilen ve 1 Ocak 2009'dan itibaren doğanlara ömür boyu sigara yasağı getiren yasa tartışmaları alevlendirdi. Yeni Zelanda'da Salı günü meclisten geçen sigara yasağı, dünyada sigaranın sağlığa zararlı etkileri ve hükümetlerin önlemleri ile ilgili tartışmaları yeniden gündeme taşıdı. Yeni Zelanda'da kabul edilen yasa, sigara satışını 2010'da yasaklayan Butan Krallığı'nın ardından dünyada bu alanda çıkarılmış en katı yasal düzenleme niteliğini taşıyor. ...Devamı.»
Orta ve Afrika'da görülen ve endemik bir virüs olarak kabul edilen monkeypox yani maymun çiçeği virüsü Avrupa'nın ardından ABD'de de etkisini gösterdi. Virüsün kısa sürede bu kadar hızlı yayılması endişe yarattı. Tüm dünyada monkeypox adıyla bilinen maymun çiçeği virüsü, Orta Afrika’dan sonra Avrupa’ya oradan da ABD’ye sıçradı. Afrika bölgesinde ormanlık alanlarda rastlanan ve çoğunlukla kemirgenler ve vahşi hayvanlardan geçen virüse ilk olarak İngiltere’de rastlandı. Daha sonra da Portekiz ve İspanya’dan vaka haberleri geldi. ...Devamı.»