A Yorum
  Acilis Sayfasi Yap Sik Kullanilanlara Ekle  

   
A yorum Kurum
iletisim
login
yayin ilkeleri...



yazi dizileri

Yazı karekteri : (+) Büyük | (-) Küçük

Değerler Rabbi

Kategori Kategori: Felsefe | Yorumlar 0 Yorum | Yazar Yazan: Mustafa Alagöz | 28 Nisan 2020 12:06:05

İnsan doğayla ayrımını algıladığı andan itibaren algısıyla algıladığı arasında bir bağın olduğunu sezer. İlk elden duyusal bilinç düzeyinde de olsa bunun nedenlerini, gördüklerinin gerisinde neyin var olduğunun arayışına da başlamış olur. Algının kendisi bir üçlemenin birliğidir: algılanan, algılayan ve algı. Algı, şiddeti ve biçimi ne olusa olsun daha ilkel düzeyde de olsa akla bir uyarı, baskı yapar.

Ayrı ayrı görülen nesne, olay ve olgular hep göz önünde olup biter. İnsan kendisi ile kendisi dışındaki var olanlar arasında ayrım temelli bir ilişki olduğunu da görür.



Fark edilen, algılanan ve birbirinden ayrı duran tekil nesne ve olguların sürekli dönüşüyor olması aklın önüne sonu gelmez zincirleme soru ve sorunlar kümesi yığar.

Ayrıca dönüşüm sürecinde döngülerin de olması (mevsimler, gece-gündüz,...), kaybolanın tekrar ortaya çıkması, bunların arkasında bir bağıntının, düzenliliği sağlayan gücün olması gerektiği sezgisini de uyandırır.

Düşünce tarihsel evrimi yolculuğunda kendisini, sezgisini güçlendirerek, potansiyellerini derece derece açındırarak mantıksal, tutarlı sistematik düzeye kadar taşımıştır.

Daha ilkel düzeyinden, günümüze kadar gelişimi sürecinde düşünce belirli aşamalardan geçse de hepsinde ortak olan şey duyusal olanla duyulurüstü arasındaki bağın arayışı olmuştur.

Önceleri doğa nesnelerini (güneş, orman, hayvan...) bir tapım aracı edinirken bile bu nesneleri n kendileri doğrudan tanrının kendisi (ruh) değil onun bir görünüşü, temsilcisi olarak kabul edilmiştir.

Bu durum özünde tinsel olanın kendini doğada sezip kendi özüne, düşüncenin sonsuz ve mutlak özgürlüğüne olan tükenmeyen yolculuğudur. Tinsel gelişim doğayı tanıdığı ölçüde kendisi ile doğa arasındaki bağıntıyı, ayrımlı ilişkisinin bilincine varır; kendi özüne, kudretinin düşünce merkezli olduğu gerçeğine erişir.

Tin; mitoloji, din, bilim, sanat, felsefe formlarına bürünerek doğaya gömülü olmaktan sıyrılır. Söz konusu formlar doğada bulunmaz, doğa yoluyla da üretilmez. Tarihsel koşullar içinde kültürel atmosferler yaratarak hayat bulurlar; tinsel evrenin canlı formları olarak da felsefi düşüncenin anlama ve anlamlandırma çabalarına konu olurlar.

Toplumsal yaşantı kültürel atmosferi ve tinsel bileşenleri ile gerçeklik kazanır. İçinde farklı amaçların, inançların, çıkar karşıtlıklarının, tutku ve eylemlerin çatışkılı ilişkiler olduğu bütünsel ve tarihsel bir süreçten oluşur. Bireyler bu bütünlüğün atmosferi içinde kendi varlıklarını korur ve oluştururlar.

Hem çatışkılı, hem de birlikte olmak zorunluluğu bir takım tinsel değerlerin doğmasına yol açar: adalet, özgürulük, cömertlik, dayanışma, paylaşım,...vd. Bu değerler hem tümel hem de tözseldir. Tümel derken karşıtını içinde taşıdığı, edimsel olduğu ve kendine dönerek kendi kendini yetkinleştiren tarihsel bir yaşam enerjisi olduğu kast edilir.

Tözsel ile, her tarihsel koşulda kendini açındıran sonsuz soyut tinsel güç kast edilir. Değerler tarihsel süreçte o günün koşulları içinde şu veya bu düzeyde farklı biçimlerde nesnellik kazanırlar. Gerçeklik
kazanmaları önlenemez; ancak kısıtlanabilir, geçici olarak örtülebilir, ama bu sonsuz güç (tözsellik) mutlaka kendini açığa çıkarır, dışlaşıp nesnellik kazanır.

İşlevi açısından bakarsak değer için ne diyebililirz, nasıl tanımlayabiliriz? Buna basitçe, “suret kazanmış hakikat “ demek yanlış olmaz. Eylemlere hem içerik ve yön veren hem de verecek olan potansiyel hareket.

Söz konusu hareket gerçekleştiğinde, kuvveden belirişe çıktığında etkileri farklı farklı olur. Bunlar tecellilerdir ve sanat, hukuk, ahlaki ilke, herhangi bir eser ve ürün olarak nesnellik kazanırlar. Gerçekleşenler, nesnellik kazananlar gerçekleşme olanağının herkes tarafından yaşantılanabileceğine işaret ederler, bu nesnelliğin doğasıdır. işte bu nesnelleşmiş işaret “Değerdir”. Değer böylece koruyucu, açığa çıkarıcı, çoğaltıcı, yölendirici bilgi-deneyim ve eserlerdir.

Bu nesnel işaretin “Değer “ olabilmesi için geleceğe dönük, hakka bağlı, hayata alan açıcı ve en önemlisi özgürleştirici olması gerekir. Alışılagelen bir söylemle Doğru-İyi-Güzel olmalı. Bu bileşenlerin içinde varlık kazanmadığı bir hakikat değer yaratamaz.

Değerin suret kazanan yanı onun tarihselliğine, eylemlerimizde bir dayanak, bir birikim, ereğe varmak için güvenilir bir deneyim olduğuna işarettir. Olgusallık farklı görünüşlerde eylemsellik yoluyla görünüş kazanır, ancak daha önce olanları birebir tekrarlamak, kopya etmek değil başlangıçta soyut olan niyetin varllık kazanması için yeni düşünceler ve ilkeler geliştirilmesini kapsar. Onun tarihselliği, açığa çıkarıcı, çoğaltıcı, yönlendirici etkisi hayatta alan açar.

Değerler dediğimizde birden çok değer olduğunu kabul ediyoruz demektir. Gerek bireysel, gerek toplumsal yaşamımızda farklı alanlar, mertebelere bağlı olarak her alanın kendine özgü değerleri de ortaya çıkar, ancak hangi alanda ve mertebede olursa olsun özü yani kavramı değişmez. Her birisi “suret kazanmış hakikat” olma belirlenimini korur.

Bu durumda şöyle bir sorun karşımıza çıkar. Değerler, ki çoğul kullanıyoruz, çünkü birden çok değer vardır: adalet, samimiyet,cömertlik, dostluk, sevgi .... Bunların buluşma noktaları, bütünlüğe erdikleri bir düzey var mı? Değerler ne için? Yaşamımızda bu değere bağlanıp bağlanmadığımızın bilincinde olmasak bile etkilerini gösterirler mi? Bunun ölçütü nedir? Öncelikle ölçünün ölçü olabilmesi için ayrımlı olanlarda kendisinin içeriliyor olması, onları kendine doğru devindiriyor olması gerekir. Tersi yönden şöyle sorabiliriz. Niyet olarak ister adil, ister cömert, ister dotça, ister samimi... vd. olsun değerlerin yaşantıya hangi derinlikte ve biçimde yansıdığını nasıl fark edebiliriz? Bunun yanıtı var mı? Yanıtı var; basitçe söylersek o özgürlüktür. Bu yanıt kendi içinde hemen yeni bir soruyu da önümüze koyuyor. Yapıp-ettiklerimizin değerlere bağlı eylemlerimizin özgürleştirici olduğunu nasıl anlayabiliriz?

Eylemlilik bir eyleyen, eylenen ve gerçekleşmesi durumunda bir sonuca varıp süreci ve sonu ile birlikte bütünlük oluşturur. Özne olarak bir şeye müdahele eder onu bulunduğu durumdan amacımıza uygun olacak biçimde dönüşüme uğratırız. Dış dünyayla karşılıklı etkileşime gireriz ve bu ilişkide bir yandan kendimizi deneyimlerken aynı anda değişime zorladığımızın dirençleri ile karşılaşırız. Dokunduğumuz her ne ise onun kendi doğasına uygun olarak içsel olanaklarını, niteliklerini açığa çıkarmasına yol açmak “İyiliktir”. Dönüştürücü etkimiz ancak dönüştüreceğimiz her ne ise onun yasalılığını bilmeyi ve ona boyun eğmeyi gerektirir. Bu boyun eğiş “Doğruluk” ilkesine bağlanmak demektir. Ortaya çıkan sonuç, ürün, eser, hal, her ne ise o güzeldir. Sokrat’tan beri felsefi düşüncenin üç temel İdeası zihinsel, duygusal, öznel bir önerme değil varoluşsal hakikattir.

Doğruluk içermeyen bir iyilik, bunun ikisinden doğmayan bir güzellik olabilir mi? Hayır. Bir adım daha atarsak doğruluğu, iyiliği, güzelliği bütün olarak edimselleştirmeyen, buna yol açmayan bir eylem özgürleştirici, bu bilince ermeyen bir özne özgürlüğü ilke edinmiş olabilir mi?

Varoluşsallığa dayanmayan ve yaşama alan açmak amacıyla yapılmayan bir eylemden değer türemez,özgürlük edimselleşmez. Özgürlük tüm değerlerin kendinde birlik olduğu tinsel zirvedir. Tersi bir ifadeyle değerler kendi zeminlerinde özgürlüğün edimselleşmiş görünüşleridir.

İçinde adaleti, iyiyi, doğruyu, güzeli, sevgiyi içermeyen bir ilke ve edim özgürlüğü edimselleştiremez, nesnel tin haline getiremez. İyilik özgürlüğün eylemi, sorumluluk özgürlüğün iradesi, zorunluluk ise varoluşsal koşuludur.

İnsanın insana muhtaçlığından söz ederiz, ki öyledir. Bu gerçek hiç kimsenin tek başına kendi varlığını koruyamayacağı, ayakta kalamayacağı ve yetilerini kullanamayacağı anlamına gelir. Birbirimize muhtacız, çünkü aciziz. Acziyetimizi öteki acizlerin desteği olmadan çözemeyiz, her birimiz bir başkası için aynı konumdayız. Acziyet sınırlı olmak demektir, acziyeti gidermekte bu sınırı aşmak zorunda olduğumuz anlamına gelmektedir.

İhtiyaç içinde oluşumuz ve bunun doyurulması çaba göstermeyi gerektirir: karşılıklı sorumluluk altına girmek, belirli hukuksal sistem içinde karşılıklı olarak birbirimizi kabul edeceğimiz ilişki ağları kurmamazı kaçınılmaz kılar, değerler bu ilişki sürecinde oluşur ve yaşamın kültürel atmosferinde gezinir.

Değerlerin içselleştirilmesi, vicdana nakşedilmesi, ahlak haline gelmesi bireye ait, onun kendi kendisiyle yüzleşmesine bağlıdır, ama toplumdan böyle bir şey beklenemez. Toplumda bu ancak hukuk ve onu uygulayıp denetleyen bir merkezi otoriteyi, devleti gerektirir. Onun için şöyle denir; “içte sevgi dışta adalet”. Adaletin uygulanmasında dışsal bir gücün dayatması ve zorlaması vardır. Ancak içsel olanda, samimi, duyarlı, anlayışlı sevgi gibi öznel değerlerde bir zorlama olmaz. Bu tamamen bireyin kendi iradi eylemlerinin, içsel sorgulamasının, sorumluluğuna ve vicdani duyarlığıyla ilgili bir oluştur, dolayısıyla bireyseldir.

Bilincimizle bilincimize konu olan her şey akli bir sorgulamanın, gözlemlemenin ve deneyimlememizin sonucu olarak bizimle buluşur, bütün olur. Bu ilimdir ve bizi zorunlukların kavranmasına götürür.

Dış dünyanın zorunlukları öznelerin-tekil bireyleri n sonsuz arzularının, tutkularının ve yetilerinin sonsuz çeşitliliği her zaman bir sorunsal olacaktır. Bu durumuyla da inişli-çıkışlı, çatışmalı, gerilimli dirimsel bir süreç izleyecektir.

Her ne kadar kaotik bir ortam olsa da , birbirimize muhtaçlığımız, bir arada yaşamak zorunda oluşumuz bizi kaosun enerjisinden kozmosu oluşturmanın yolunu bulmak sorumluluğuyla yüz yüze getirir.

Aklı kullanmak iradi bir tutum gerektirir, onu nereye ve neye yönlendirirsek oraya doğru akar. Edindiği kıbleye göre de form kazanır. Onun özgür kılınması veya tutsak haline getirilmesi olasıdır. Tümellere (değerlere) yöneltmekle bedensel dürtülerin , nefsani arzuların emrine teslim etmek iradesi de bizde. Tümelleri kendine yön tutmuş akıl bizi insani yapılanmaya, duyarlığa, hak bilirliğe ve özgürlüğe taşıyor.

“Hakikatten kopan insan doğasına döner” (İ.Arabi) haktan, değerlerden kopan akıl savrulur, yozlaşır,tutuculaşır. Deviniminin-açınımının ereğini kendisinden almadığı için içgüdülerin, doğal arzuların hükmü altına girer, “en güzel kıvamdan yaratılmışken aşağıların aşağısına” düşer...

Bilimsiz ve değerlerden uzak bir akıl ahlasızlaşır. İnsan için pek çok niteleme yapılmış olsa da onun kalitesi, değeri ahlakı ile belli olur.

Değerler özgürlüğü kıble edinirler, başka bir ifadeyle özgürlük değerleri kendi içinde birliğe getirirken onların bağımsızlığını korur, birlik içinde tutar ve besler. Değerler bu bütünlük içinde işlevli ve birbirlerine destek halinde özgürlük bütünlüğünün hükmü altına girerler.

“... onları kendilerine şahit tutarak, ‘ben sizin rabbiniz değil miyim?’, demişti. Onlar da, ‘evet şahit olduk’ demişlerdi.” (A’raf/172)

Facebook'ta paylaş   |   Twitter'da paylaş


 | Puan: 10 / 1 Oy | Yazdırılabilir SayfaYazdır

Yorumlar


Henüz Yorum Yazılmamış

Yorum Yazın



KalınİtalikAltçizgiliLink  
Simge Ekle

    

    

    

    







'Büyük Osmanlı Soygunu': 10 maddede Eric Adams davası…
İSTİHAB HADDİ
Türbülans vakaları iklim değişikliği etkisi mi?
Dünyanın gözü kulağı Ortadoğuda: İran-İsrail gerilimi tırmanıyor.
İsrail, Gazze'de yardım konvoyunu hedef aldı: Biri Avustralyalı 7 kişi öldürüldü

Seküler Yahudiler rahatsız: "İsrail, İran olacak"
Avusturya seçimleri: Aşırı sağ sandıktan birinci çıktı.
Avustralya binlerce vatandaşına Lübnan'ı terk etmelerini tavsiye etti.
New York Belediye Başkanı Türkiye'den rüşvet mi aldı?
Arnavutluk'ta Bektaşilere Vatikan benzeri oluşum hazırlığı: Bektaşi Tarikatı Egemen Devleti.

AB, çoğunluk sağlanamamasına rağmen Çinli elektrikli araçlara ek gümrük vergisini onayladı.
Türkiye'de ekonomi politikaları konkordato ve iflasları patlattı.
Türkiye'de açlık sınırı 20 bin TL'ye dayandı
Tayland esrarı yeniden yasaklıyor.
İstanbul kirada Avrupa’nın lideri

Türkiye'de Covid-19 salgını yaşam süresini azalttı.
Uzmanlar uyardı: "Uzun yaşayanlardan tavsiye almayın"
Fahri Kiamil
İki annenin başlattığı akıllı telefon karşıtı hareket çığ gibi büyüdü
Afganistan'da onlarca arkeolojik alan buldozerle yıkılarak yağmaya açıldı.

"İNEK BAYRAMI" ekitap
Dünya tarihini şekillendiren 6 içecek türü
Taş Kağıt Makas Oyunu (Jan Ken Pon)
"DUHOK KONUŞUYOR" ekitap
ENTERNASYONAL

Tokyo’dan Hasanlar’a, Kudüs’te bir mahkemeden bizim buralara…
“KADERİMİZ DIŞARDAN YAZILAMAZ - DIŞARI KADERİ BELİRLEYEMEZ…”
Niyetime İlham
KİBİRLİ GÜÇ ZEHİR - ERDEMLİ BİLİM PANZEHİR
KARARLILIK - KİŞİSEL ALTYAPI

Yarasaların azalmasıyla bebek ölümlerinin ilişkili olduğu ortaya çıktı.
AB İklim İzleme Servisi: 2024 yazı kaydedilen en sıcak yaz oldu.
Akdeniz'deki yaşam yok oluşun eşiğine gelmiş.
Su üzerindeki iklim değişikliği baskısı Türkiye'yi su fakiri olmaya sürüklüyor.
Türkiye ve Yunanistan'daki kültürel miras alanlarının en az üçte biri yükselen deniz seviyesinin tehdidi altında.

Türkiye, kişisel verileri en çok sızdırılan 19.ülke
Apple otomobili ABD'de üretime bir adım daha yaklaştı.
Yaşgünün Kutlu Olsun James Webb Uzay Teleskobu
Su ve deterjan olmadan çalışan bir çamaşır makinesi
Akıl okuyabilen robot tasarladılar

İncil'de sözü edilen mistik ağaç 1000 yıllık tohumla yeniden yetiştirildi.
Karıncaların 66 milyon yıldır tarım yaptığı ortaya çıktı.
Antik Mısır'daki popüler masa oyununun şaşırtıcı kökenleri ortaya çıktı.
At binmenin kökenine dair ezber bozuldu.
Stephen Hawking'in ünlü paradoksu çözülmüş olabilir: Kara delikler aslında yok mu?

2023 yılında Türkye’de çocukların cinsel istismarı hakkında 40.000'den fazla dosya açıldı.
Çalışanların geliri son 20 yılda azaldı.
Türkiye’den göç eden Türklerin sayısında 5 yılda %243 artış
BM: Dünya nüfusu 2084'ten itibaren gerileyecek
Dünya nüfusunun ruh sağlığı giderek bozuluyor

GRAFİK TASARIMCI ve İKLİM AKTİVİSTİ YASEMİN SAYIBAŞ AKYÜZ İLE SÖYLEŞİ
“…SEYDİMEN”
BABÜR KUZUCUOĞLU
KIRK YIL OLDU: YILMAZ!
YILMAZ GÜNEY'İ ANMAK

Kadın ve Erkek
MAZRUF
Kayıt Dışı
Uykularım Kaçmakta
AHMAK BİLİMİ

Mimar Sinan: Bir Dehanın Yükselişi ve Osmanlı Mimarisinin Zirvesi
İskandinav Göçleri ve Vikinglerin Avrupa Üzerindeki Etkisi
Hümanizm Nedir?
Osmanlı’da kahve kültürü, Osmanlı’da kahve isimleri..
Amerika’da Ayrımcı Politikalar ve Siyahi Mücadele Tarihi


kose yazarlari En Cok Okunanlar
Son 30 günde en çok okunanlar
En Cok Okunanlar










Basa git