İşçilerin Tarihi
1970 e vardığımızda sendikal hareket ve iktidar arasındaki manzara şöyleydi: Birkaç yıldan beri Türk-İş (Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu) konfederal (üst) yönetimi, patronlar ve Süleyman Demirel in yönetimindeki AP (Adalet Partisi) hükümeti, 1967 de kurulduğundan beri gittikçe güçlenen ve etkisi Marmara Denizinin eteklerinin çok ötesine yayılan DİSK...
Söz / Sözün Özü
Sözleşmek. Konuşmak. Söyleşmek. Yazmak. Yayınlamak : Tarihe, kendi tarihimize bir iz bırakmak. Bir katkıda bulunmak. Ana, baba, hala, teyze, amca, dayı, nene, dede ve benzeri büyüklerimizle söyleşiler yapmak : -Sözün gösterilmesi- için onları söyleşi yaparken kamerayla ölümsüzleştirmek. Evet Sözlü Tarihi canlandırmak. Sözlü Tarih?in olanaklarından en iyi biçimde yararlanmak mümkün.
İşçi Sınıfı
Var mı(ydı)? Yok mu(ydu)? Uzun çok uzun yıllar tartışması yapıldı: Osmanlı İmparatorluğu?nda ve hemen sonrasında Türkiye Cumhuriyeti de işçi sınıfı var mıydı? Yok muydu? İşçi Hareketi Tarihi konusuna 1960?ların ortasından beri merak, hem de ne merak, sardığım için o tarihten beri bu konu beni de birinci derecede ilgilendirdi.
Değerler Rabbi
İnsan doğayla ayrımını algıladığı andan itibaren algısıyla algıladığı arasında bir bağın olduğunu sezer. İlk elden duyusal bilinç düzeyinde de olsa bunun nedenlerini, gördüklerinin gerisinde neyin var olduğunun arayışına da başlamış olur. Algının kendisi bir üçlemenin birliğidir: algılanan, algılayan ve algı. Algı, şiddeti ve biçimi ne...
Eski bir yanardağı Aborijin hikayesi
Uzun zaman önce, Avustralya?nın güneydoğusuna dört dev yaratık gelmiş. Üçü, kıtanın diğer bölgelerine yürüyüp gitmiş ancak biri yere çömelmiş. Vücudu, Budj Bim adındaki bir yanardağa, dişleri ise yanardağın lavlarına dönüşmüş. Günümüzde bilim insanları, bölgedeki Aborjin Gunditjmara halkı tarafından anlatılan bu masalın aslında geçmişe dayanan bazı temelleri olabileceğini düşünüyor.
Kötülüğün Sıradanlığı
Okullardaki tarih kitaplarının içeriğini hatırlayın; eğitim süreci içinde size öğretilen tarih sanat tarihi ya da bilim tarihi değil, ağırlıklı olarak savaş tarihidir. İnsanlık tarihi gerçekten de büyük savaşlar ve katliamlarla doludur. İnsanlığın tuttuğu kayıtların atılım yapması dolayısıyla yirminci yüzyıl içinde yer alan bu korkunç şiddet olaylarına daha detaylı olarak tanıklık etmekteyiz.
KAOTİKA
-En parlak yıldızlar en büyük kaostan doğar- (Nietzsche.) Evrende var olan her şey olduğu haliyle kendini ortaya koyuş biçimi olarak bir ifadedir, bu haliyle kendinde nasılsa öyledir. İnsan dışındaki her varlık verili haliyle zorunlu-doğal yasalılığın hükmü altındadır. Görünüşler her ne kadar değişiyor olsa da yasalılık değişmeden kalır.
Türk ulusunu Araplaştırma projesi
Amerikalı ünlü siyaset bilimci Samuel P. Huntington 1996 da yayınlanan kötü şöhretli kitabı -Uygarlıklar Çatışması: Dünya Düzeninin Yeniden-İnşası-nda dünyayı şu dokuz uygarlık kümesi arasında paylaştırır: Batı, Latin Amerika, Afrika, İslami, Çini (Sinic), Hindu, Ortodoks, Budist ve Japon. Huntington a göre dört ülke ise, son tahlilde bu kümelerden birinde yer...
Güney Afrika daki mağarada 170.000 yıllık küllerde bulunan kömürleşmiş parçalar, şimdiye kadar bilinen en eski pişirilmiş kök sebzeleri çıktı. Bulgular, gerçek -paleo diyetin- modern patateslere benzer şekilde karbonhidrat bakımından zengin birçok kavrulmuş sebzeyi içerdiğini gösteriyor. Araştırma lideri Lyn Wadley, Bence insanlar karbonhidratlar ve proteinlerin bir...
Alman basını Erdoğan'ın "terörsüz Türkiye" açılımını ve PKK'nın sembolik silah bırakma törenini, "Erdoğan'ın yaptıkları kimsenin gözünü kör etmemeli" ve "Erdoğan bir kez daha ülkesini bölüyor" başlıklarıyla yorumluyor. PKK'nın silahlı mücadeleye son verdiğini göstermek için "iyi niyet göstergesi" olarak gerçekleştirdiği "sembolik" silah bırakma töreni, Alman basınında yankı buldu. ...Devamı.»
Türkiye'de hakkında soruşturma başlatılan X platformunun yapay zeka asistanı Grok nedir? Nasıl çalışır? Yeni güncelleme neden tartışma yarattı? ABD'li ünlü teknoloji milyarderi Elon Musk'ın sahibi olduğu X platformunun yapay zeka asistanı Grok sosyal medya dünyasında dün akşam yeni bir tartışmanın fitilini ateşledi. Tartışma, Grok'un son güncellemenin ardından Türkiye'deki kullanıcıların sorularına küfür, hakaret ve argo ifadeleri içeren yanıtlar vermesiyle başladı. ...Devamı.»
İtibarınızı zedeleyebilir. Davranışlarınızı haklı çıkarabilir. Eğlenceli olabilir. Birçokları içinse "günahtır". Dedikodu, antropologların kentlerden kırsal alanlara kadar, çoğu kültürde gözlemlediği bir davranış. Washington Eyalet Üniversitesi'nde Evrimsel Antropoloji çalışan Dr. Nicole Hagen Hess, "Doğru koşullar sağlandığında her kültürde herkes dedikodu yapar" diyor. Dedikodu denildiğinde, aklımıza kötü niyetle birinin arkasından konuşmak gelebilir. ...Devamı.»
Avrupa Birliği yetkilileri bu ayı Pekin yönetiminin temsilcileriyle görüşerek geçirecek. Donald Trump'ın gümrük vergilerinin Avrupa Birliği'yle (AB) Çin'i yaklaştıracağını tahmin edenler yanıldı. Brüksel, Washington'la Pekin'in talepleri arasında sıkıştı. AB yetkilileri bir yandan ABD'yle anlaşma sağlayarak ticareti korumaya çalışırken diğer yandan da Rusya'ya desteği sonlandırması, Çinli sanayicilere bu kadar çok devlet teşviği sağlamaması ve ucuz malların Avrupa'yı istila etmemesi için Pekin'i ikna etme arayışında. ...Devamı.»
Dünyanın en zengin kişisi Elon Musk, ABD'de yeni bir siyasi parti kurduğunu açıkladı. ABD Başkanı Trump'la ters düşen Musk, ülkedeki iki partili düzene son vermek istiyor. ABD'de kısa süre öncesine kadar Başkan Donald Trump'ın en büyük destekçilerinden biri olan iş insanı Elon Musk yeni bir siyasi parti kurduğunu duyurdu. Dünyanın en zengin kişisi Musk, "Amerika Partisi" adını verdiği partiyle ABD'deki "iki partili hatta bazılarına göre tek partili" sistemi sona erdirmek istediğini belirtiyor. ...Devamı.»
Göz alabildiğine bir genişlik. Sonsuzluk deryası içinde yeryüzü ve masmavi gökyüzü. Güneş tepede asılı altın bir tepsi. Güneşi çok seviyorum. Yer yarılmış. Karış karış. Toprak kupkuru. Su yok. İstediğin kadar, yapabildiğin kadar gözlerini aç ve uzaklara, çok uzaklara bak, tek ağaç yok gölgesinde oturabileceğin. Oturup bir nefes alabileceğin, tek kağıt cigara sarıp içebileceğin bir gölge de yok. Haritada minik, minicik bir nokta(da)sın ve bu noktada yalnızlık, tekbaşınalık ve yoksulluk ortasında unutulmuş beş altı evlik bir mekandasın. Sen de burada bir virgülsün. Belki bir virgül. Belki bir nokta. Belki hiçbir şey. Belki toz. Duman. ...Devamı.»
Birisi bunu belirtmediği sürece, muhtemelen farkı fark etmeyeceksiniz, ancak haber merkezleri AI'nın etkilerini hissetmeye başlıyor. Artık hızlı hava durumu uyarılarından karmaşık elektronik tablolar üzerine kurulu ayrıntılı raporlara kadar her şeyin oluşturulmasında yardımcı oluyor. Ancak bu değişiklik, habercilikte kalite, etik, özgünlük ve insan sesiyle ilgili kritik hususları gündeme getiriyor. Gazeteciler bugün sadece gördüklerini yazmıyorlar; aynı zamanda saniyeler içinde haber yazabilen algoritmalar, makine öğrenimi teknolojileri ve yapay zeka insanlaştırıcısı da kullanıyorlar. Hem eğlenceli hem de zor. ...Devamı.»
Güney Çin Denizi anlaşmazlığında ASEAN ülkeleri arasında iddialarını en çok dile getirenlerden biri Filipinler oldu. Güneydoğu Asya ülkelerinin dış ve güvenlik politikası yörüngeleri hassas bir denge eylemi etrafında dönmeye devam ediyor: Çin'in artan iddiacılığı ve ABD'nin öngörülemez angajmanı arasında gezinirken stratejik özerkliği korumak. Bu, Pekin'in Başkan Xi Jinping yönetimindeki saldırgan duruşunun bölgesel kaygıyı artırdığı ve Güneydoğu Asya ulusal savunma politikalarında yeniden ayarlamalar yapmaya zorladığı Güney Çin Denizi'nde giderek daha belirgin hale geliyor. ...Devamı.»
USAID kesintileri, milyonlarca çocuğun yaşamını yitirmesine neden olacak. ABD Başkanı Donald Trump'ın küresel yardım kesintileri 5 yıl içinde 14 milyon kişinin ölümüne yol açabilir. Hakemli dergi The Lancet’ın dün yayımladığı çalışmada, 133 ülkeden elde edilen veriler inceleniyor. ABD Uluslararası Kalkanıma Ajansı’nın (USAID) sağladığı fonların, gelişmekte olan ülkelerde 2001-2021’de 91 milyon kişinin ölümünü engellediği belirtiliyor. ...Devamı.»
Meteorologlar, sıcaklıkların 'aşırı risk' seviyesinde olduğunu belirtiyor. ABD'de ve Avrupa'da etkili olan ve giderek şiddetlenen sıcak hava dalgası, on milyonlarca insanı kötü etkiledi. Dayanılmaz seviyelere çıkan nem oranıyla birlikte şimdiden 40 dereceyi geçen ve 44 dereceyi bulması beklenen sıcaklıkların arkasında 'ısı kubbesi' adı verilen meteorolojik olay var. Meteorologlar sıcaklıkların 'aşırı risk' seviyesinde olduğunu belirtiyor. ...Devamı.»
Araştırmacılar Da Vinci'nin rotor tasarımının modernize edilmiş versiyonunun, birim kaldırma kuvveti başına daha az ses yoğunluğu üretebileceğini söylüyor. Yeni bir araştırmaya göre ilk kez Rönesans dönemi İtalyan polimatı Leonardo da Vinci'nin tasarladığı bir helikopter modeli, daha sessiz ve dikkat çekmeyen modern drone'ların geliştirilmesini sağlayabilir. Drone'lar, pervaneleri havayı yararken kendilerine has bir tiz bir vızıltı sesi çıkarır. Bu uzaktan kumandalı araçlar; paket teslimatı, fotoğrafçılık, acil durum müdahalesi ve savaşta giderek daha yaygın olarak kullanılırken ürettikleri gürültü kirliliği de artmaya devam ediyor. ...Devamı.»
1970’li senelerde bir yakın arkadaşımla İsviçre’de, Cenevre’de karşılaşmıştık. O hafta sonunu bu ülkede geçirmek zorunda kaldık her ikimiz. Murat “Hazır buradayız, ülkede kısa bir tur yapalım” dedi. Bir araç kiralayarak turumuzu Lac Geneva gölünün kıyısında Cenevre ‘Geneva’dan başlayarak gölün kuzeyini takip ettik, yaklaşık 50 km sonra Lozan (Lausanne) kentine geldik. Doğa muhteşem, yol üzüm bağlarının arasından, ‘Johannes Beer’ bahçelerinin arasından süzülerek Lausanne kentine vardık. ...Devamı.»
Ankara Radyosu’nda çok yıl önce, davudi sesli bir program yapımcısı ve sunucusu vardı. Onun programlarını hiç kaçırmazdım. Feridun Fazıl Tülbentçi adını hiç unutmam. “Tarihten Bir Yaprak” olarak sunduğu programı büyük bir ilgiyle dinlerdim. Birçok tarihi olayı hikâyeleştirerek anlatırdı. Hiç unutmam, 1711 senesinde Osmanlı Devleti ile Rusya arasında PRUT’ta geçen savaşın yaşandığı yerden söz ederdi. Tevatür odur ki, Osmanlı ordusunun başındaki Baltacı Mehmet Paşa’nın çadırına bir akşam, Rusya’nın Çariçesi Katherina gelir ve Rus ordusunu kurtarmak adına bir ricada bulunur. Bu isteği kabul eden Osmanlı komutanı Baltacı Mehmet Paşa, emir vererek kuşatmayı durdurur ve orduyu geriye çeker. ...Devamı.»
Her yeni güne bin umutla uyanmaktayım. Hani diyeceksiniz, ülkede ne gençlerde umut, ne orta yaşta yurttaşlarda beklenti, ne de yaşlı kesimin gözlerinde yaşam sevinci bulunmakta. Nedenini araştırmak gerekir. Belki de yeni nesil genç nüfusun ülkeyi ilk fırsatta terk etme düşüncesinden olsa gerek, ülkede yaşayan her kesimden insanın hayattan beklentisinin kalmadığını görmekteyim. Siz de fark ediyor musunuz? Genç nesil umutsuz, orta yaş hayattan elini eteğini çekmiş, yaşlı kesim ise sadece sağlıkla savaşmakta. Hani her şey düzgün gidiyor da bir tek sağlıkta mı problem var, diyeceksiniz. Hayır. ...Devamı.»
Siz Dr. Paul Joseph Goebbels adını hatırlar mısınız? Yetenek açısından bu kişiye hayranım. Kitleleri, siyah olan bir şeyi beyaz olduğuna inandırmak için farklı ikna yöntemleri kullanan güçlü bir kişilik. 29 Ekim 1897 doğumlu ve Almanya’nın Hitler döneminde Nazi Almanyası’nın ikinci adamı olarak öne çıkan bir isim. Adolf Hitler’in en yakın ve sadık dostu olan Goebbels, Almanya’da Bonn, Würzburg, Freiburg ve Münih üniversitelerinde edebiyat ve tarih okumuştur. Heidelberg Üniversitesi’nde ise roman yazarı Wilhelm von Schütz’ün hayatı üzerine doktora yapar. Joseph Goebbels, yarı Yahudi bir Alman olarak 1923 yılında Milliyetçi Halk Hareketi’ne katılır. Johanna Maria Magdalena ile evlenerek bu sayede Hitler ile tanışır. ...Devamı.»
Yaşamım boyunca bazı kimselerin sözlerine hiç mi hiç güvenmedim. Kimileri siyasetçi, kimileri arkadaş, kimileri mevki sahibi insanlar, kimileri ise büyük işçi sendikalarını yöneten, arkalarında kitleler olan kurumların yöneticileri. Onlarla sohbet ettiğim zaman neyi doğru söylediklerini, neyi söylemediklerini hemen anlardım. Aslında yalan söylemek de bir yerde beceri işidir, sanat işidir. Herkes yapamaz. ...Devamı.»
Bu tabiri hatırlar mısınız? Kim söylerdi bu cümleleri? Yahut söylevlerine bu sözlerle başlayan kim vardı yakın tarihimizde? Evet, sizin de düşündüğünüz gibi Gazi Mustafa Kemal söylerdi bu cümleleri. Halkın özgüvenini sağlamak ve halkın üniter yapısını oluşturmak için her ulusa seslenişte bu cümleleri kurardı. “Asla şüphem yoktur ki...” Düşünün, size böyle bir hitapla seslenen bir insan mutlaka bir liderdir ve onun sözlerini çok hızlı bir şekilde benimsersiniz. ...Devamı.»
Sözlü tarih, genel olarak tarihimiz ve hele öksüz bırakılmış olan toplumsal tarihimiz için birincil derecede öneme sahiptir. Sözlü tarihi bizzat oluşturmak, bizzat yaratmak olanağına sahibiz. Bu konuda analarımız en başta nenelerimiz ve diğer büyüklerimiz gerçek birer kaynaktır. Birinci elden. İşte bu bağlamda Anam’la uzun boylu, evet gerekirse günlerce sürebilecek kadar uzun boylu sohbetler yapmak istiyorum. Nenem sağ olsaydı onunla da upuzun konuşmak isterdim. Söyleşiler yapmak ve karşılıklı konuşmalarımızı sesimizle kayıt etmek. ...Devamı.»
Milyarder teknoloji baronlarının (Elon Musk (421,2 milyar dolar), Mark Zuckerberg (220 milyar dolar), Sundar Pichai (1,1 milyar dolar) ve Jeff Bezos (219,5 milyar dolar)) yeni göreve başlayan Başkan Trump'ı karşılamak için omuz omuza durdukları görüntüler Ocak ayında küresel medyada yayınlandığında, bu bir fotoğraf fırsatından daha fazlasıydı. Bu, yeni bir dönemin sembolüydü: demokrasinin kesme tahtasında durduğu, bir avuç yapay zeka bekçisi tarafından parçalanmayı beklediği bir dönem. ...Devamı.»
Mutlaka bu konuyu okumuşsunuzdur. 1880’li yıllarda insan gücünün yoğun şekilde kullanıldığı dönemlerde çalışma şartlarının inanılmaz derecede kötü olduğunu bilmekteyiz. Çalışma saatlerinin 10 saati aştığı bu günlerde, işçiler bu ağır koşullara isyan etmesin diye işverenler işsizliği bir koz olarak kullanmışlardı. İnsanların geçimlerini sağlayabilmek için para kazanma imkânı oldukça sınırlıydı. Sanayi kuruluşlarının az olduğu bu yıllarda, iş güvenliği ve iş sağlığı gibi kavramlar önemsenmiyordu. Ekmek parası adeta aslanın ağzındaydı. Bu yüzden işçi, işveren tarafından çok ezilmekteydi. ...Devamı.»