Özerklik, federal yapılı devletler, konfederal devletler ve onlara ilişkin konular yıllardan beri konuşuluyor. Bu hem doğal, hem çok önemli. Çünkü ülkemizdeki kimi sorunların üstesinden gelebilmek için bu meselelerin iyi bilinmesi gerekiyor. Özerklik, yerinden yönetim, federal devlet yapısı, federal devlet yapısına sahip devletlerde federe devletlerin ve merkezi karar mekanizmasının/federal devletin yetkileri ve bunlarla ilintili birçok konu daha gündemin sürekli birincil maddelerinden biri olmalı. Ülkemizdeki ve bölgemizdeki güncel siyasi ve genel gelişmeler sonucu da durum bunu gerektiriyor.


Belçika örneği birçok açıdan ilgi çekici: Şu anda ismini söylemeyen, ama anayasasında kayıt altına aldığı gibi, federal devlet yapısına sahip Belçika Krallığı’nda kuzeydeki federe bölge, Flamanya Bölgesi, bağımsızlığını ilan etmek istiyor... Bu bağımsızlık aynı devlet çatısı altında kalmak üzere de olabilir deniliyor, ama ille bağımsızlık. Şimdilik federal yapıyla yetiniliyor. Eğer süreç içinde bağımsızlık arzusu gerçekleşirse, Belçika, her biri geniş yetkilerle donatılmış üç federe devletten oluşan bir konfederasyona dönüşebilir: Şöyle: Flamanya, Brüksel Bölgesi, Valonya. İsviçre Konfederasyonu iki adımlık mesafede: «Orada tıkır tıkır çalışan bizde neden yürümesin?» diyen Belçikalılar az değil.

Özerklik ve federal devlet konusunda Almanya Federal Cumhuriyeti, Avusturya Cumhuriyeti (ismini söylemeyen federal yapılı devletlerden biri daha), İsviçre Konfederasyonu, İspanya Krallığı, Birleşik Krallık (United Kingdom of Great Britain and Northern İreland) Avrupa’daki federal yapılı devletlerden en bilinenleri.

Uzak veya yakın başka coğrafyalarda da örnekler var: İşte Brezilya Federal Cumhuriyeti, Meksika Birleşik Devletleri, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada Konfederasyonu, Hindistan Birliği, Rusya Federasyonu, Çin Halk Cumhuriyeti, Nijerya Federal Cumhuriyeti, Güney Afrika...

Dünya nüfusunun büyük çoğunluğu federal ve konfederal yapılı devletlerde yaşıyor.

Bunlar ve diğer federal veya konfederal yapılı devlet örnek ve deneyimleri mutlaka incelenmeli ve bilinmeli. Derdimiz elbette onları aynen almak, onları aynen kopyalamak değil, geçmişimize ve günümüze uyacak, işimize yarayacak, sorunlarımızın üstesinden gelmek için çözüm olabilecek özellikleri, noktaları kendimize uyarlamak. O deneyimlerden işe yarayacak dersleri çıkarmak.

Bu bağlamda dizi yazıları ve ciddi makaleleri derleyip kitaplaştırmak son derece yerinde bir iş olacak. Hem ortak derleme yapıtlar yazılabilir, hem de kimi devletteki deneyim, küçücük bir kitapçık veya minik bir ekitapçık biçiminde yayınlanabilir, sunulabilir. Yani bir veya iki formalık ve ucuza mal edilebilecek kitapçıklar, ekitapçıklar.

Bu kitapçıkların yararı ucuz olmasıdır, herkesin okumasına olanak sağlamasıdır ve her yere taşınabilirliğidir. Bu tür yapıtlar son zamanlarda bizde biraz ihmal ediliyor ama geç olsa bile bunu da denemekte yarar olduğunu sanıyorum. Hatta bu tür kitapçıkların varsa ilgili bir gazete tarafından hediye olarak okuyucularına sunulmasını bile öneriyorum.

Meseleyi herkese anlatabilmek için basılı kitapçıklarımız terzi, yemenici ve berber dükkanlarında, kıraathanelerde, kahvelerde, çayhanelerde, bakkallarda, aşevlerinde ve  lokantalarda bile bulunmalı ve okunmalı.

Bu meseleler sadece günümüzün değil geleceğimizin de ciddi gündem maddelerinden biridir. Halkların özgürlük arzularına en iyi yanıt verecek devlet modelini ancak arayarak, bilinen örneklerden dersler çıkararak bulabileceğimizi umuyorum. Bu konuda kitaplar da okunmalı. Kendi payıma birkaç kitabımın künyesini işimize yararlar umuduyla sunuyorum: Devlet-Ulus (Alan Yayıncılık, 1995). Cezayir ve Berberiler (Doruk Yay., 1997). Kürtler Kendilerini Anlatıyor (APEC Yay., 1999). İspanya ve Bask Gerçegi ( Pêrî Yay., 2004). Avrupa Birliği’nde Devlet ve Fransa’da Korsika (Pêrî Yay., 2006). Devlet-Ulustan Federasyona (Kardelen Yay., 2010), Duhok Konuşuyor (Kibele Yay., 2010; ağustos 2023'ten bu yana ekitap olarak ekitap.ayorum.com sitemizde hediye niyetine sunuyoruz.).

İyi okumalar.