24 Şubat 2022’den bugüne üç yıl geçti. Rusya’nın saldırısıyla başlayan silahlı ve kanlı hesaplaşma Avrupa’da, Afrika’da, Amerika’larda, Asya’da ve bütün dünyada jeopolitik, jeostratejik değişimlere yol açtı, yol açmayı sürdürüyor; ekonomide hem olumsuz yönde hem olumlu yönde etkili oldu. Sonu kötü olmaya aday. ABD'nin yeni Başkanı'nın güya gelişigüzel, aslında planlı ve bilinçli bir biçimde jeostratejik ve cografik konularda kimi kez birbiriyle çelişkili gibi görünen laflar etmesi şaşırtıyor. Tansiyon yükseliyor evet.


Başlanğıçta, ABD öncülüğündeki NATO destekli “Hür Batı” neredeyse ve enazından görünürde ve sadece sözde kalan bir “bütün” biçiminde Rusya Federasyonu’na karşı dikildi. Batı, en başta ABD ve Birleşik Krallık (İngiltere), Ukranya’yı hacmi ve çeşitliliği gittikçe artan silahlarla ve mali yardımlarla destekledi. Ama yeni başkan ABD musluğunu kısmak, geçmişteki giderlerin faturasını ödetmek veya karşılığında Ukranya'dan “elverişli, yararlı yeraltı zenginlikleriye ünlü topraklara el koymak istiyor. Şaşırmamak lazım: Çünkü ABD İkinci Kırım sonrasında örneğin Fransa'dan ayrılırken savaşta yitirilen herşeyin faturasını ödetmişti. ABD hiçbir şeyi beleşe vermiyor. Bilinmeli.

Saldırı üzerine Rusya’ya “yaptırım” niyetine, Avrupa Birliği üyesi devletler Rusya ile yıllardan beri süregelen hesaplı petrol ve ucuz gaz bağımlılığına son vermek zorunda kaldı. Örneğin Almanya Federal Cumhuriyeti ucuza aldığı rus gazı yerine daha pahalı amerikan gazı almaya başladı. Alman malı ürünlerin fiyatı ister istemez attı. Alman ekonomisi teklemeye başladı. Görünmemiş bir mesele. Bihassa otomobil işkolu sarpa sarıyor. Ünlü markaların işyerlerinde, fabrikalarında grevler artıyor...

Almanya ve İtalya gibi birkaç Avrupa devleti için ucuz rus gazı dönemi şimdilik sona ermiş gibi. Böylece “almanya malı” ürünlerin fiyatı biraz pahalılandı. Almanya bu işten kârlı çıkmıyor. Gerhard Schröder ve Angela Merkel’in epey ugraşarak inşa ettiği “Alman-Rus dostluğu” askıya alındı, petrol ve gaz “kanalları” kapatıldı. Şimdilik? Kalıcı mı? Zaman gösterecek.

Bu açıdan bakınca şimdilik kârlı çıkan ABD ve ABD ürünleri.
Rusya da kârlı çıkıyor. Çünkü Avrupalılar almayınca Rusya Federasyonu Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ve Hindistan Birliği başta birçok başka ve yoğun nüfus sahibi devlete satıyor: Petrol ve gaz fiyatı göreceli olarak artsa bile Rusya yakın dostlarına hesaplı fatura çıkarıyor. Ucuza satıyor. Ama yine de her zamankinden daha çok para kazanıyor: Avrupa ve Rusya resmi rakamları bunu ispatlıyor. Kimi uzman “Rusya savaşını böyle finanse ediyor” sonucuna ulaşıyor.

“ Olası bir rus saldırısından” çekinen Finlandiya ve İsveç NATO’ya üye  oldu. Tarihi olarak genellikle devletlerarası kapışmalarda “nötr/tarafsız” kalmayı tercih eden, savaş karşıtı bu iki devletin NATO üyesi olunca silahlanma, savunma, istihbarat, iç ve dış güvenlik ve benzeri konularda ABD’ye bağımlılıkları biraz daha artacak. Kârlı çıkan kim? Silah üreticileri, örneğin Fransa.

Asıl önemli nokta, burada bilhassa vurgulamak istediğim nokta şudur: Üç yıl geçti aradan ama Avrupa Birliği (AB) toplu olarak veya en güçlü devletlerinden Almanya ya da Fransa tek başına veya ikili biçimde bu savaşı DURDURAMADI. Avrupa devletleri sırası gelince tek başlarına birer türkü söylüyor, iyi birer nutuk atıyorlar ama savaş da sürüyor. Hiçbiri tek başına lider konumuna da giremiyor. Kimi kez çıkarları çatışıyor...

Yeni silahlar gelince savaşta yeni bir ASKERİ TIRMANMA safhası daha yaşanıyor, yaşandı, yaşanacak.

 ABD ve Rusya temsilcilerinin söyledikleri bunu gösteriyor. Putin nükleer bombaları yine anımsattı.

Buna “ölçülü tırmanma” ismini takanlar var ama tırmanma sadece çatışmalarda ortaya çıkmayacak. Büyük olasılıkla ve maalesef daha çok çocuk, daha çok kadın, daha çok erkek öldürülecek. Daha çok köy, kasaba, kent yerle bir edilecek.

AB veya AB devletlerinden biri ya da ikisi barışı getiremeyince, soruna çare bulamayınca bir kez daha YAŞLI AVRUPA’NIN DERTLERİNİ ÇÖZMEK ÜZERE ABD müdahele etti. Öteden beri Rusya karşıtı her başkaldırıyı destekleyen ABD izlediği klasikleşmiş tırmanma politikasını (Vietnam’ı, Afganistan'ı, Somali'yi, Yakındoğu'yu unutmamalı) yeniden gündeme soktu.

Hele savaşçı Ukranya ordusunun ve baş komutanı Zelenski’nin bir ölçüde medyanın abarttığı “kahramanlığını” da görünce. ABD artık aracısı apaçık savaşkan bir devlete Avrupa’da Rusya’ya karşı kendi savaşını yaptırıyor. ABD elini cebine atıyor ve her seferinde birkaç milyar çıkarıyor, savaşın, kimi uzmanın, fransız ordusunun kimi emekli generalinin vurguladığı gibi tırmanarak sürmesini sağlıyor. Bugün Ukranya devleti bütçesini/kasasını ABD vergi ödeyenleri/vatandaşları dolduruyor. Ukranya devleti memurlarının maaşlarını ABD ödüyor... ABD'nin tek şartı Zelenski ve Ukranya'nın sadece kendi emirlerini aynen yerine getirmesi. Sağa sola sapmadan!

Evet yineliyorum Avrupa’nın altından kalkmak beçerisini gösteremediği bir derdini YİNE bizzat ABD çözmeye kalkıyor. Elbette kendi çıkarlarını koruyarak. ABD savaş veya barışın yönetiminde tek olmak istiyor. Ukranya'yı Zelenzki'siz ve Ukranyasız "çözmek" istiyor. Önce "24 saatte" dedi. Sonra altı ayda. Dün, 24 Şubat 2025'te, "birkaç haftada"...

ABD'nin "ustalığı" bunu “Ukranya’yı kurtarmak”, “demokrasi, özgürlük ve eşitlik” için yaptığını ileri sürmesi ve binbir yolla, bilhassa medyalarıyla, bütün kıtaları etkileyen bir biçimde ve milyonlarca insanı buna inandırmaya çalışması. Bu yöntem yürüyor.

Dahası da var: Emmaunel Macron’un “autonomie stratégique” (“özerk strateji”), “défense européenne” (“avrupai savunma”) veya “souveraineté européenne” (“avrupai eğemenlik”) adlarını taktığı tamamen “farfara” “reformlara” artık herkes katıla katıla gülüyor. Az da olsa ağlayanlar da var. Macron NATO içinde kalmak ama ABD’siz bir savunma mekanizması yaratmak için çok nutuk attı. Dinleyenleri ise kahkaha. Macron’un niyeti, aramızda kalsın, “ABD elini cebine atsın, itiraz etmeden ödemeleri yapsın, ben nutuk atayım, müttefiklerimiz fransız malı silah, tank, top, uçak, denizaltı vs satın alsın, barış aklına esince gelir” gibi garip bir yol. Çıkmaz sokak. Fransa öncelikle Ukranya'da bizzat Ukranya ile ortak kurduğu siah üretim fabrikalarının ve ek yatırımlarının geleceğini kurtarmak. Dün güya barış isteeyn Fransa bugün önce savaş yanlısı. Dün ABD'de Macron'un ABD Başkanı ile sahnelediği müsamerede göz yaşartıcı oyun saatlerce sürdü. Hakiki hiçbir şey söylenmedi.

Fransa Avrupa'nın lideri roünü oynamak niyetinde. Ama Avrupa ve  hele AB üyesi devletler ülkesinde kamuoyu yoklamalarında madara olan Cumhurbaşkanını bu konuda hiç tutmuyorlar. Herşey Macrons'suz olmalı diyorlar. Oysa Macron Trump ile dansa kalkıyor. Böyle bir ikili yürüyebilir mi?

Tarih ve 1945'ten bugünlere kadar olan-bitenler ABD’siz NATO mümkün değil diyor. Bütün silahlarını ABD’den satın alan Polonyalılar ile Estonya ve Lituanya başta Baltık devletleri Macron’u hiçbir zaman ciddiye almadılar. Bugün onlar haklı çıktılar. Macron’un müsamere havasında attığı komik ve temelsiz nutukları, son günlerde otuzdan çok devlet başkanını Saray'da özel olarak kabulü istenen sonucu vermedi, geçersiz kaldı.

ABD “yaşlı Avrupa’dan” elini ve ayağını çekmek istiyor. Afganistan’ı bildiğimiz biçimde terkeden ABD’nin yöneticilerinin o günlerde Ukranya temsilcilerine “savaşmak için” Avrupa’ya bir tek ABD askerini bile göndermeyeceğini söylediklerini anımsatmak isterim. Günümüzde ABD Ukranya'nın NATO üyesi olmasına kesinkes karşı. Şimdilik?

Rusya saldırısı başlayınca, Zelenski’ye bir uçak gönderip ABD’ye sığınması önerisini de yine ABD yaptı. O gün de bugün de ABD için öncelik Asya’da. Pasifik Okyanusu'nda, Tayvan’da. ÇHC ile derinlemesine ekonomik ve ticari rekabette birinciliği yitirmemek umuduyla ÇHC ile ticari mücadelede yeni yollar aramak niyetinde. ÇHC ise dünya boyutunda "rıhtımlar stratejisi"ni yürütüyor:  Yunasitan, Panama, Almanya ve daha nice devlette rıhtımları satın alıyor, kıtalararası deniz ticaretine eğemen olmak istiyor.

Geçen yıllarda ABD, Avrupa için Polonya ve Ukranya ile belki KENDİ ADINA SAVAŞACAK MÜCADELECİ VE KAHRAMAN BİR İKİLİ BULDUĞUNU UMDU. Elini cebine atması, hatta önceki Başkan döneminde ELİNİ CEBİNDEN HİÇ ÇIKARMAMASI bundandı. Sonrasını görüyoruz ve göreceğiz.

26 Haziran 1963’te Batı Berlin’i ziyaret eden ABD Başkanı Kennedy, “İch bin ein Berliner!” dediğinde bu cümlesiyle “etkimiz, etki alanımız Berlin’e kadar geliyor” anlamını da yüklemişti sanıyorum. Aradan geçen 60 yıl sonra yine bir ABD Başkanı, Joe Biden, Şubat 2023’te, Kiev’i ve hemen peşinden Varşova’yı ziyaret ederek, devletinin ve en birinci temsilcisi olduğunu iddia ettiği “Hür Dünya’nın” etki alanının Kiev ve Varşova’ya kadar geliştiğini vurguluyor gibiydi. Böylece sanki “Hür Dünya”nın yeni sınırlarını göstermiş oluyor. Bu süreç içinde coğrafyasını genişleten, kârlı çıkan kim?

Harcanan milyarlarca dolar boşuna değil. Kiev’de ve Varşova’da da artık ABD şurubu içiliyor, köftesi yeniyor. Trump için "savaştansa" ticaret yapılmalı.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında benimsenen uluslararası düzen, dünyasal çaptaki paylaşım, yeniden bir zelzeleye tutulmuş durumda. Birçok siyasi aşamadan bu arada bilhassa 1989’daki ve hele 1991’deki tufandan sonra yeni bir sarsıntı içinde olduğumuz kesin. Açık.

“Soğuk Savaş” sıçak savaşa dönüştü. Daha beter biçimler alması, savaş alanının genişlemesi olasılığı da var. Yazık!

Bu yeniden yapılanma sırasında minik devlet Moldavya bile var: Biden’in Varşova’daki nutkunu birinci sıradan izleyenler ve can kulağıyla dinleyenler arasında minik devlet Moldavya’nın cumhurbaşkanı Bayan Maia Sandu dikkatlerden kaçmadı.

Evet paçasını Avrupa'dan kurtarmak isteyen ABD ve NATO etksinin alanı gittikçe genişliyor. Küçük büyük farketmez. AB avucunu yalayabilir. Rusya bütün ordusunu savaşa sokabilir. Avrupa’nın doğusundaki unutulmuşlar hem AB ile hem ABD ve NATO ile dans etmeyi tercih ediyorlar, edebilirler. Polonya gibi. Haydi “polska”! (Sürecek.)