Politik alan için fikir beyan etmek her insana, her bilinç durumuna, inanç grubuna ve ideolojik anlayışa rahatlıkla ve engelsizce yol verir: İstediğiniz konuyu, tarihsel kişiliği ve dönemi kendinize gündem yapabilirsiniz. Bunun için istediğiniz argümanı kullanır, istediğiniz gibi yorum yapar, istediğiniz yargıda bulunabilirsiniz. Sıkıştığınız noktada bir argümandan bir başkasına, bir sorundan diğerine geçebiliriniz. Çünkü olup bitmiş, izlerini bırakıp gitmiş olguları konu ediniyorsunuzdur.

İstediğiniz konuda istediğiniz kadar gezinme imkanı olduğu için insan “büyük-büyük” sorunlar konusunda “büyük-büyük” laflar etme fırsatı da yakalamış olur. Bunun kişisel-ruhsal bir doyum sağladığı da gözen uzak tutulmamalı. Çünkü dünya hakkında, ülkenin kaderi ve yurttaşlarının mutluluğu gibi devasa sorunlara “ışık tutma”,  ”çıkış yolu gösterme” gibi “yüce” bir amaca hizmet ediyormuş gibi bir duygu da yaşanır. Ancak bu devasa konular hakkında özgün bir şey söyleme, o ana kadar fark edilmemiş orijinal bir fikir üretme ve bunun bilimsel sorumluluğunu üstlenme gibi bir üretkenlik üstünkörü söylemlerle olmuyor.
Tarihsel-politik alanda çözümleyici gözlemler, mantıksal ve hakkaniyetli öneriler ortaya koymak ciddi araştırma, bilimsel derinlik ve en önemlisi tarihin gerçekliğine ve yasalılığına uygun yöntemsel bir tutum gerektirir. Ancak ölçülü olmak, kendi sınırını bilip buna uygun tutum belirlemek bir yetkinlik gerektirmez.

“Hep belirlemede kalmak yakınmanın bir türüdür.” Bilimsel araştırmalar, dahası bilimin kendisi olguların yasalarını keşfetmekle görevlidir. Bu anlamda her gözlem bir belirlemedir; ancak toplumsal ve politik alanda belirlemede bulunmak orada kalmak için değil gelecek için proje üretmek, çıkış yolu göstermek bunun teorik-politik sorumluluğunu üstlenmektir. Belirleme ve gözlem yapmak yolun yarısı, kalan yarısı ufuk açmak, geçmişin deneyimlerinden evrensel olanı bulup gelecek inşasında kullanmak üzere…   Bu nokta politik alanın tarihle kopmaz bağını bize gösterir, çünkü Tarih bizi gelecekle ilişkisi ölçüsünde ilgilendirir.

Tarih geçmiştir; yapacağı etkiyi göstermiş, olması gereken izi bırakmış, devredeceği mirası sunmuştur, gerisi onunla ilgilenecek öznelerin sorunudur: geçmiş malzemedir, sorun şimdide, umut gelecektedir.

Tarihsel süreci, politik olguları kavramak doğa bilimleri gibi ele alınamıyor, çünkü onlar bir kere yaşanıp geçilir; aynı olgu ve olayı bir daha aynı şekilde deneyimlemek mümkün olmaz. Doğa bilimlerinde deneme-yanılma olanağı olduğu için belirli bir öngörüyü, doğruyu ve yanlışı test etmek imkanı vardır. Bu alanda boş iddialara, kanıtsız önermelere ve her türlü öznel anlayışlara yer yoktur.

 Genel olarak tinsel alanda laboratuar deneyimi ve “deneme-yanılma” yöntemi kullanmak mümkün olmadığı için sonsuzca yorum farklılığına, öngörüye, ütopik umutlara kapı aralanır.

Tarihi olgular, anda yaşanan toplumsal politik gerçeklik, kendinde nasılsa öyledir; her an dalgalanma, değişime uğrama, iniş çıkışlar yaşansa da başıbozukluklar, tesadüfi sıçrayışlar şeklinde akmıyor. Çünkü her olgu kendinde bir süreçtir ve sürecin kendisi her türlü öznel iradeden (kişi, parti, ideoloji, devlet) bağımsız olarak kendine özgü yasalılığı bağlamında devinmektedir. Yasalı olmadığı söylenemez; eğer öyle olsaydı tinsel bilimlerden söz edemezdik: tarih, sosyoloji, psikoloji, ekonomi, felsefe….vd. birer bilim disiplini olarak varlıklarını kendine konu edindikleri alanın yasalılığı üzerine inşa ederler.

Tinsel alanın her birisine yönelik sayısız görüş ve yöntemlerin olması bu dünyanın kendisinde keyfi, bağlantısız ilişkiler yığını olduğu anlamına gelmez, bu sadece olguların ele alınışında kavramsal tutarlılıkla ele alınıp alınmamasından kaynaklanır.

Her şeyde olduğu gibi tarihsel-politik süreçlerin ve durumların oluşumunda pek çok etken rol oynar. Bu etkenlerin bir veya birkaçı üzerinden sorunu anlamak mümkün olmuyor. Ancak farklı yönlerden gelen değişik yoğunluktaki etkenleri birliğe getiren, onu bir ereğe doğru yönlendirip ilişkilendiren tinin özü olan özgürlüktür. Tarih içinde yaşanan ve tarihi devindiren tüm eylemler, yaratımlar hatta zaman zaman  yıkımlar özgürlüğün edimselleşmesine yol açarlar;  insanlık tarihi bunun sahnelendiği süreçtir.

Türkiye’nin günümüz gerçekliğini de bu tarihsel sahneden okumaya çalışarak daha bilimsel içerikli nesnel çözümlemeler, ufuk alçıcı fikirler ortaya konabileceği açıktır.

Cumhuriyet kurulalıberi iki konu politik alanda hep ağırlığını ortaya koymuştur: Atatürk ve din. Din insanın anlam arayışının, ölüm karşısındaki çaresizliğinin, bir yandan da bu dünyada erişemediği arzularının tatmininin “öbür dünyaya” yansıtmasının ürünü olarak ortaya çıkan antropolojik bir gerçektir. Ancak bunun bir “afyon” olarak görülmesi egemen güçlerin bunu bir araç olarak kullanması bize dinin varoluş temelini vermez. Bu konu daha kapsamlı ele alınmayı gerektirir, ancak şimdilik bu, bu yazının amacı dışında.

Diğeri Atatürk: Cumhuriyet Bayramı kutlamaları ve 10 gün sonra Atatürk’ün ölüm yıldönümü kutlamaları cumhuriyet değerleri, Atatürk ve Kemalizm tartışmalarını alevlendiriyor.  İternet gazetesi “Forum”da yayınlanan birkaç yazıyı bu vesileyle okuma fırsatı bulduk.

İlk eden şunu söylemek gerekiyor; yazıların hiçbirinde somuta yönelik bir şey yok. Elbette her düşünen kafa fikirlerini, eleştirilerini, önerilerini ve yargılarını ortaya koyacaktır; bu, düşünsel üretkenliği tetikler, deyim yerindeyse akılların birbirine sürtünerek parlamasına da yol açar.  İdrak derecesi, görüş derinliği farklı olabilir ve bu sınırlar içinde düşünceler dile gelir, o anda “elden gelen bu” denebilir, burada söz konusu olan yetenektir; ancak bir nokta var ki bunun yetenekle ilgisi yoktur, o da şu: nesnel miyim değil miyim?

Son cümlem soru olsun: o koşullarda siz olsaydınız ne yapardınız?