Starbucks'ın kullandığı ve böcekten elde edilen boya maddesi karmin, gofret, süt, sakız, bisküvi ve şeker gibi ürünlerde de çıktı. Gıda hilelerine karşı başlatılan mücadele hızla sürerken; içeriğinde sağlığa zararlı maddeler olduğu iddia edilen ürünlerin ünlü markalara ait olması vatandaşı daha da tedirgin ediyor. Günlük hayatta çok kullandığımız süt, sakız, gofret, bisküvi gibi ürünlerde hayvansal boya maddesi kullanıldığı iddiaları gündeme bomba gibi düştü. Üstelik bu ürünlerin dev markalara ait olmaları şaşkınlığa yol açtı.

Gazeteport'un iddiasına göre; Starbucks'ın, çilekli Frappuccino içeceklerinde hayvansal boya maddesi olan karmini kullandığını kabul etmesiyle konu tartışılmaya başlandı.

Konservelerde renklendirici olarak kullanılmasının yanısıra meyveli süt, yoğurt, bisküvi, dondurma, reçel, soslar, meyve suları, et ürünleri, şekerleme ve sakız gibi birçok gıda ürününde kullanılan karminin çokça tüketildiği ortaya çıktı. 'Cochineal' adlı böcekten elde edilen 'karmin' isimli renklendiricinin bilinen zararı alerjik reaksiyonlara yol açması. Uzmanlar, başka zararları olup olmadığının ise araştırılması gerektiğini belirtiyor.

KARMiN NEDiR?

Hayvansal kaynaklı bir boya maddesi olan karmin, binlerce yıldır kullanılıyor. Keşfi ise İspanyolların Latin Amerika'yı keşfine kadar dayanıyor. Avrupa'ya girişi de işte bu yıllarda gerçekleşir. Karminin kaynağı ise Meksika ve Peru'da yetişen ve besin maddesi olarak kaktüsü seçen Coccus cacti adlı böceğin dişisinin kurutulup öğütülmesinden elde edilir.

İddialara göre şu ürünlerde karmin kullanılıyor:

- Çilekli puding
- Çilekli süt
- Meyve aromalı şekersiz tatlandırıcılı sakız
- Meyve aromalı şekerli balonlu sakızlar
- Top şekerler
- Yumuşak şekerler
- Draje şekerler
- Meyve aromalı bisküviler
- Çilek soslu kekler
- Kremalı sandviç bisküviler
- Çilek ve böğürtlen aromalı soslar
- Çilek aromalı kremalı gofretler.



İçinde böcek özünden üretilen karmin maddesi barındıran ürünler üreten ünlü üreticiler, TheLira.com'un bu ürünlere yönelik stratejileri konusundaki sorularına yanıt vermemeyi tercih etti.

Ürünler market raflarındaki yerini koruyor. Yurtdışında Starbucks'ın ürünlerinde yer alan renklendirici karmin maddesinin Türkiye'de  yer aldığı ürünler ile ilgili bilmece devam ediyor.  Market raflarında yer alan ve hammaddesi böcek olan karmin maddesini içeren ürünlerin üreticilerinden konuyla ilgili açıklama gelmiyor.

Uzmanlar, karmini en fazla kullanan markaların başında Ülker, Kent, Eti, Dr Oetker, Danone, Pınar, CocaCola, Pepsi, Algida, Unilever, P&G, Capy, Panda, Nestle, Kraft, gibi markaların geldiğini belirtiyorlar.

TheLira.com, ürünleri karmin maddesini içeren Pınar, Kent ,Ülker, Dr. Oetker ve Danone firmalarına, bu ürünler ile ilgili herhangi bir adım atıp atmayacaklarını sordu. Firmaların hiçbiri, içinde karmin maddesini bulunduran ürünler ile ilgili nasıl bir yol izleyecekleri konusunda açıklama yapmadı. Pembe renkli ürünlerde renklendirici olarak kullanılan karmin, Meksika ve Peru'da yetişen ve besin maddesi kaktüs olan Coccus adlı böceğin dişisinin kurutulup öğütülmesi ile elde ediliyor. Hammaddesi böcek olan karmin içerikli ürünler, Türkiye'de de birçok firmanın ürettiği bisküvi, sakız, meyveli yoğurt, çilekli çikolata, meyveli süt, dondurma, reçel, soslar, meyve suları, et ürünleri, şekerleme gibi bir çok gıda ürününde kullanılıyor.

Karmini en fazla kullanan markaların başında gelen Türkiye’nin ünlü markalarından Pınar, Kent ve Dr Oetker konuyla ilgili açıklama yapmayı redderken TMMOB Gıda Mühendisleri Odası Başkanı Petek Ataman, katkı maddelerinin mümkün olan en az düzeyde kullanımının temel hedef olduğunu bildirdi.

TMMOB Gıda Mühendisleri Odası Başkanı Petek Ataman, Thelira’ya yaptığı değerlendirmede, gıdalarda kullanımı izinli olan katkı maddelerinin belirlenen kurallar dahilinde, belirlenen ürünlerde, uygun limitlerde kullanıldıklarında insan sağlığı açısından risk oluşturmayacağını fakat bu maddelerin mümkün olan en az düzeyde kullanımının temel hedef olduğunu belirtti.


Ataman, konuyla ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:

''Koşineal, karminik asit, karminler,  Türk Gıda Kodeksi Katkı Maddeleri Yönetmeliği kapsamında E120 kodu ile yer alan bir gıda renklendiricisidir. Bir böcekten elde eden bu renklendirici, Türk Gıda Kodeksi Katkı Maddeleri Yönetmeliğine göre; sosis, salam ve patelerde,  kahvaltılık tahıl ürünleri,  aromatize şaraplar,  jöle, marmelat, kestane püreleri, meyve preparatları ve pastırmanın yüzey kaplaması olarak kullanılan ürünlerin üretiminde kullanılabilir.  Üründeki teknolojik gereklilik veya ürünün tüketim miktarı gereği sayılan ürünlerin kimilerinde miktar sınırlaması verilirken, kimilerinde ise miktar kısıtı uygulanmamaktadır. Yönetmeliğe göre, renklendirici kullanımı tümüyle yasak olan ürünler de vardır.  Bu yasakta her zaman sağlık riski değil,  tüketicinin yanılmasını engellemek kaygısı da ön plandadır. Kahve, renklendirici kullanımına tüketicinin yanıltılmasına engel olmak amacıyla izin verilmeyen ürünlere örnektir.

Ülkemiz mevzuatında gıdalarda kullanımı izinli olan katkı maddeleri; belirlenen kurallar dahilinde, belirlenen ürünlerde, uygun limitlerde kullanıldıklarında insan sağlığı açısından risk oluşturmazlar. Bu limitler, uzun ve kısa vadeli toksikolojik çalışmalar sonucunda uluslararası kabul edilmiş bir Uzmanlar Komitesi tarafından belirlenmektedir. Tüm katkı maddelerinde olduğu gibi, renklendiricilerin de bir gıda ürününde kullanılması halinde etikette bildirilmesi zorunluluktur.

Yönetmelikte verilen miktarların belirlenmesinde; yaşlılar, hastalar, hamile ve çocuklar gibi özel tüketici grupları da dahil, tüm bireyler dikkate alınmak suretiyle gıda katkı maddesi için oluşturulmuş kabul edilebilir günlük alım miktarları veya buna eşdeğer bir değerlendirmenin yanı sıra bu katkı maddesinin bütün kaynaklardan alınacak muhtemel günlük alım miktarlarının dikkate alındığı bilinmektedir. Tüm bunlara ilave olarak, izin verilen maksimum değerler; bir gıda katkı maddesinin istenen etkiyi yerine getirebileceği minimum miktar dikkate alınarak belirlenir. Yani bu maddelerin mümkün olan en az düzeyde kullanımı temel hedeftir.''

 

Ürünün kullanıldığı sektörde çalışanlar büyük tehlikede

Halk Sağlığı Uzmanları Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Doç.Dr. Tacettin İnandı, Thelira'ya yaptığı değerlendirmede, Amerika ve Avrupa’da da kullanılan söz konusu maddenin daha çok alerjik özelliği yönü ile dikkat çekmektiğine değinerek, özellikle bu ürünün kullanıldığı sektörlerde çalışanlarda alerjik atım ve anaflaksi denen hızlı alerjik durumlar ve ölüm görülebildiğini belirtti.

Kanser yapıcı olduğuna ilişkin bir çalışma bildirilmediğini kaydeden İnandı, bu ürünün Amerika’da ve Avrupa’da gıda güveliği örgütlerince onaylandığını ve  etiketinde yazılı olması kaydı ile gıdalara katılmasına izin verildiğini söyledi. Buna karşın Avrupa Gıda Güvenliği'nin gıdalarda kullanımda ihtiyatlı olmak gerektiğin ileri sürdüğünü hatırlattı.
 
Türk Gıda Kodeksine göre koşineal, karminik asit ve karminlere, E-120 Kodu ile izin verildiğini bildiren İnandı,bu ürünün, meyve aromalı kahvaltılık hububat, reçel jöle ve marmelat, sosis, salam ve et ezmeleri, pastırma, meyve ve sebze şekerlemeleri, şekerlemeler, süsleme ve kaplama maddeleri, hafi fırıncılık ürünleri aromalandırılmış işlenmiş peynir, aromalandırılmış süt ürünleri dahil tatlılar, surumi, füme balık, kuru patates, hububat veya nişasta bazlı çerezler, patlamış veya hacimlendirilmiş çerezler, diğer çerezler, çorbalar, alkolsüz aromalı içeceklerde kullanıldığını bildirdi.  İnandı, bu tür gıdalara yasal olarak karmin katılabildiğini kaydetti.

İnandı, ''Karmin içeren gıdaları tüketirken allerjik bünyesi olanların tükettikleri ürünün etiketine dikkat etmelerinde yarar vardır.  Benzeri şekilde bu tür işyerlerinde işe giriş sırasında da buna dikkat etmek gerekir'' diye konuştu.
 

TÜRKİYE'DE SATILAN VE KARMİN İÇEREN BAZI GIDALAR

SÜTLÜ GIDALAR

   Danette, çilek aromalı puding, Danone
   Çilek aromalı süt, Danone
   Çilekli süt, Pınar
   Çilekli puding, Ülker

SAKIZ

   Vivident xylit Cube, nar ve fuji elma aromalı şekersiz tatlandırıcılı sakız
   Vivident xylit Aqua Gum, meyve aromalı şekersiz tatlandırıcılı sakız
   Vivident xylit 2 Fruit, çilek aromalı şekersiz tatlandırıcılı sakız
   Big babol çilgın meyveler balonlu mega draje sakız
   Şıpsevdi, meyve aromalı şekerli balonlu sakızlar, Kent
   Bubbaloo Mega, karışık meyve ve kola aromalı şekerli balonlu sakızlar, Kent
   First, tatlı & ekşi çilek aromalı tatlandırıcılı şekersiz draje sakız, Kent

ŞEKERLEME, BİSKÜVİ, KEK, GOFRET VE SOSLAR

   Jelibon, karışık meyve aromalı yumuşak şeker, Kent
   Pop Tip, Ahududu aromalı draje şeker, Kent
   Böğürtlenli sos, Dr. Oetker