A Yorum
  Acilis Sayfasi Yap Sik Kullanilanlara Ekle  

   
A yorum Kurum
iletisim
login
yayin ilkeleri...



yazi dizileri

Yazı karekteri : (+) Büyük | (-) Küçük

Ruh sağlığı ve bozukluğunun tanımı

Kategori Kategori: Kul / Özerk Benlik | Yorumlar 0 Yorum | Yazar Yazan: Prof. Dr. M. Orhan Öztürk | 18 Temmuz 2009 10:06:12

Ruhçözümleme (psikanaliz) okulunun kurucusu Freud'a normalin tanımını sormuşlar. "Çalışmak ve sevmek" (arbeiten und lieben) diye yanıt vermiş. Kul benlikten kurtulamamış, özgüveni, özerk benlik duygusu eksik kişi özerk çalışmayı, özgürce sevmeyi becerebilir mi?

‘Bir miktar delilik karışımının bulunmadığı mükemmel bir ruh yoktur"
ARİSTO (İ.Ö. 384-322)
          
Tıp bilimi hastalığın tanımını sağlığın tanımına göre daha kolay yapabilmektedir.  Dünya Sağlık Örgütü’nün "sağlık bedensel, ruhsal, sosyal olarak iyilik durumudur" tanımı "sağlık sağlıktır" demenin ötesinde bir anlam taşımıyor gibi görünüyorsa da, hiç olmazsa sağlığın içine "ruhsal" ve "sosyal" kavramlarını katarak, sağlığın tanımını  biyolojik-organik görüşün dışına çıkarabilmektedir.
 
Bedensel, ruhsal, sosyal iyilik durumu ne demektir?   Beden yapısında ileri yaşta ortaya çıkabilecek kalıtsal bir bozukluğun belirleyicileri yerleşmişse, bu kişi kalıtsal hastalığın ortaya çıkacağı yaşa dek bedensel açıdan sağlıklı görünecektir; fakat kalıtımında ileride ortaya çıkacak bir hastalığın imini taşımaktadır.  Bu kişi, hastalık ortaya çıkıncaya dek sağlıklı sayılabilir mi?   Sosyal iyilik durumu ne demektir?   Bu görüşün içine ister istemez "yaşamın niteliği" kavramı da girer.  Toplumda uyumlu, yararlı, üretici olma koşulları da girer.  Hangi toplumda, hangi tür uyum ve üreticilik?  Kitleleri yok etmek, savaş başlatmak, savaşan ülkeleri desteklemek için silah üretip satmak, o toplum içinde yararlı, üretici bir etkinlik sayılabilir.  Ama sağlıklıdır diyebilir miyiz?  Burada sağlığın tanımına toplumsal değer  yargıları girmektedir. Yaşamın niteliği nedir?   Günde 5-6 saat kahvede oturup bütün ev ve tarla işlerini karısına bırakan bir erkek yaşamından hoşnut, kendi kendisi ile barışık olabilir. Böyle bir kişi normal midir, anormal midir?
 
Ruh sağlığı açısından normalin tanımını neye göre yapabiliriz?  Bu konuda  ortaya atılmış olan görüşlere kısaca bir göz atalım:
1.  Sayısal çokluğa uyum tanımı: Sayısal olarak çoğunluğa uyan, sayıbilimde (istatistik) sık kullanılan çan eğrisinin iki aşırı ucunda kalmayan kişi normaldir. Hekimlikte sayıbilimsel yöntem çok kullanılır; sayıbilimsel bulgulara göre normalin alt, üst sınırları çizilir. Ruh sağlığı açısından çoğunluğa uyum sağlığın ölçütü olabilir mi?  Bir köyde çoğu erkek, vaktin çoğunu kahvede geçiriyorsa, sayısı az bir kesim de kahvede geçirmeyip kitap okuyorsa, ev işine katkıda bulunuyorsa, bu köyde çoğunluk mu normaldir, azınlık mı? Sanatta, felsefede, devlet yönetiminde yaratıcı, devrimci kişiler çoğunluğa uymayan, çoğunluğu değiştirmeye çalışan kişilerdir. Bunları hasta kişiler olarak görebilir miyiz?  Görülüyor ki ruh sağlığının sayısal çokluk tanımı çoğu kez göreceli, bazen de geçersizdir.

2. Klinik tanım: 
 Hekimlik uygulamasında  belirgin bir ruhsal bozukluğun tanımı genellikle yapılabilmektedir.  Fakat bir kişide böyle bir bozukluğun olmaması normaldir demek için yetmiyor. Belki organik açıdan şu organı normal çalışıyor diyebiliriz.  Fakat bu insan normaldir diyemiyoruz. Bu nedenle klinik açıdan normali tanımlayabilmek için değişik ölçütler içeren görüşler ortaya atılmıştır.

a) Çevreye uyum yapabilme: Yukarda da belirttiğimiz gibi nasıl bir çevreye, nasıl bir uyum?  Toplum beklentilerine olduğu gibi uyan bir kimse normal midir? Burada toplumun değer yargıları, estetik anlayışı vb. bilimsel bir tanım için kullanılmaktadır.  Değer yargıları toplum psikolojisinde araştırma konusu olabilir; fakat bilimsel bir sağlık tanımı yapabilmek için ölçüt olarak kullanılabilir mi?  Nitekim toplumun değer yargılarını, geleneksel yaşam biçimini değiştiren devrimci düşünürler, yöneticiler olmuştur.   Bunlara anormal diyebiliyor  muyuz?   Kaldı ki değerler çağdan çağa, toplumdan topluma büyük değişmeler gösterebiliyor.   İkinci Dünya Savaşında Amerikan askerlerinde daha çok nörotik bozukluğun, Alman askerlerinde ise daha çok psikosomatik hastalıkların görüldüğü bildirilmişti.  Nazi rejiminin nörotik bozukluğa izin vermeyen, daha doğrusu tanımayan kültüründe, Alman askerleri ruh sağlığı açısından Amerikan askerlerine göre daha sağlıklı idiler  diyebilir miyiz?

b) Bireyde aşırı bunaltının (anxiety) ya da başka ruhsal bozukluk belirtisinin  olmaması:  Bir kişide aşırı bunaltı ya da başka ruhsal bozukluk belirtisi olmayışı, aynı zamanda kendisinden hoşnut, ilişkilerinde rahat, mutlu oluşu normalin ölçütleri olarak ileri sürülebilir.  Bunaltısı ya da başka ruhsal bozukluk belirtisi bulunmayan, fakat ileri derecede bencil, başkalarını kullanan, sömüren, durumundan hoşnut, kendisine göre ilişkilerinde mutlu, toplumun sorunları, yaraları karşısında duyarsız  kişi mi normaldir,  yoksa  bencil olmayan, güç koşullar altında yaşam savaşı veren, toplumun sorunlarına tepkisiz kalmayan, ama tedirgin, kaygılı insan mı normaldir?   İnsan yaşamında bunaltı, üzüntü, acı çekme, hatta mutsuzluk kimi kişide bir bozukluğun belirtileri, kimi kişide de anormal sayılmayacak doğal tepkiler olabilir.  Hatta bazı koşullarda acı çekmemek, sıkıntı, üzüntü duymamak anormal olabilir.

c) Psikanalistlerden bir kesimi normalin ölçütü olarak altbenlik (id (altbenlik), , benlik (ego), üstbenlik (superego, vicdan)  arasındaki dengeyi ele almışlardır. Sağlıklı kişi altbenlik dürtülerine doyum olanağı sağlayabilen, fakat çevresinde de uyum yapabilen (ego) ve üstbenliğinin sesini de dinleyebilen kişidir. Ancak,  bu tanımlamada sözü geçen "dürtülerin doyumu" son derece öznel bir yaşantıyı belirtir.  Çevreye uyum, üstbenliğin ve toplumun beklentileri, değer yargıları ile bağlantılıdır.  Bunlar da çağdan çağa, toplumdan topluma değişmeler gösterir.  Üstelik dürtülerini doyuran, çevresine uyum yapan, üstbenliğini dinleyen bir koca, örneğin karısının dürtüsel doyumuna hiç önem vermese, karısı da toplumsal değer ve tutumlara uygun olarak doyumsuzluğunu hiç belli etmese bu kişi normal midir?
 
Daha bir çok örnekler verilebilir.  Görülüyor ki şimdiki bilgilerimizle normalliğin ve aşırı olmayan anormalliğin sınırlarını tanımlamak kolay değildir, ölçütleri görecelidir.  İstatistiksel ve klinik görüşlerin, çevreye uyum varsayımının hepsinde az ya da çok gerçek payı vardır; fakat çağdan çağa, toplumdan topluma, hatta bireyden bireye görecelidir, değişebilir.  Şu kesin ki, her sağlıklı diye bilinen kişide sağlıksız özellikler (bir kısmı genlerde saklı olabilir), hasta diye bilinen kişilerde de sağlıklı yanlar bulunabilir.   Ruh sağlığının bittiği, hastalığın başladığı sınırlar kesin değildir.
 
Öyleyse "normalin" tanımını yapmak olanaksız mıdır?  Şizofreni teriminin babası,  İviçre’li büyük ruh hekimi E. Bleuler, öğrencisi Gustav Bychowski'ye şöyle bir öğüt vermiş: "Hiç kimseye normaldir belgesi verme.  Ben karıma bile vermem". Belki kimseye "normaldir" belgesi veremeyiz ama, bazı olgular dışında, belirgin bir ruhsal bozukluğun olmadığını çoğu kez söyleyebiliriz.  Ancak, bu da normalin ne olduğu sorusuna yanıt değildir.
 
Konunun çapraşıklığını bilen Freud'a normalin tanımı sorulunca “çalışmak ve sevmek” (arbeiten und lieben) diye yanıt vermiş. Bu iki sözcük üzerinde ne denli durulsa azdır. Çalışmak, yalın işçilikten yaratıcı sanata dek geniş, karmaşık eylemleri, bilişsel,  duygusal süreçleri içerir. Sevmek de, arkadaşı, çocuğu, toplumu, doğayı, sanatı, insanlığı, sevgiliyi sevmeye kadar uzanır. Bu iki sözcükle tanımlanan "normallik" kavramına belki eklenecek fazla bir şey yok.  Bu iki sözcük bireyin sağlıklı sayılabilmesi için iki temel ölçütü veriyor. Çalışma ve sevebilmenin kökeni, koşulları nelerdir, açıklamıyor.
 
3. Gelişimsel tanım: İşte bu noktada konuya gelişimsel açıdan da bakmak gerekiyor. Sağlıklı gelişimin aşamalarını ve özelliklerini Erikson'un psikososyal gelişim kuramında buluyoruz (*). Sağlıklı ruhsal gelişimin aşamalarına ruhsal-toplumsal açıdan baktığımızda sağlık için önemli kişilik özelliklerini az çok bulabiliriz.  Çocukluğun ilk yıllarında aile içinde olumlu ilişki, özellikle iyi anne çocuk ilişkisi ile temel güven ve özerklik duygusu yerleşir. Oyun çocuğu ve ilkokul çağında kazanılan girişim, becerme ve çalışma yetileri benliğin önemli öğeleri olurlar. Temelleri erken çocukluk çağında atılan ve ergenlik, delikanlılık çağında yeniden düzenlenerek benliğe yerleştirilen kimlik duygusu,  toplum içinde bir yer, bir meslek edinme yolunda büyük  aşamadır.  Gençlik ve olgunluk çağında yakınlaşabilme, eşleşebilme ve üretkenlik ruh sağlığının önemleri göstergeleridir. En sonunda da yaşlılık çağında ulaşılan "benlik bütünlüğü", yani insanın kendi yaşamını bir bütün olarak görebilmesi; geçmişine özenmeden, geleceğinden (ölümden) korkmadan yaşayabilmesi sağlıklı benlik gelişmesinin önemli aşamalarıdır.  Bunlarla birlikte, evrensel değerlere olan insan sevgisi, hoşgörü, dürüstlük, ülke sevgisi hep birlikte ele alındığında sağlıklı kişide olması gereken özellikleri tanımlamaya az çok yaklaşabiliriz.  Ama, böyle bir  gelişimsel modelin ideal olduğunu; Aristonun da söylediği gibi ideal düzeyde bir ruh sağlığının belki de hiç kimsede bulunmadığını bilmek, anımsamak koşuluyla!   
 
4. Anormalin tanımı: Anormalin tanımını yapmak daha kolay görünüyor.  Ruh sağlığı bozulan kişi, genellikle duygu, düşünce ve davranışlarında değişik derecelerde tutarsızlık, aşırılık, uygunsuzluk ve yetersizlik özelliklerini taşır.  Dikkat edilirse, bunlarda da bir takım değer yargılarının izlerini bulabiliriz.  Genellikle yetersiz, uygunsuz, aşırı derken belli normlara göre söylemiş oluyoruz.  Bu normlardan bir kesimi evrensel olup, bir kesimi ise çağdan çağa, toplumdan topluma değişebilir.  Zaman ve yer göreceliğini gözönünde tutmak koşulu ile bu nitelemeleri kullanabiliriz.
 
Her kişidegeçici olarak duruma göre tutarsız, uygunsuz,  yetersiz davranışlargörülebilir.  Hasta sayılabilecek kişide bu özelliklerin az çok sürekli ya da yineleyici olması, bireyin verimli çalışmasını ve kişiler-arası ilişkilerini bozması gerekir.
 
Bu tanımlamalara bakacak olursak, yalan dolanla her türlü kılığa girebilen, hep benim diyen, kin ve nefret kusarak nutuk atan, yazı yazan, TV'de yorum yapan  politikacıya, tarikatçıya, yağmacıya, dolandırıcıya ve benzerlerine normal ya da ruh hastası demek kolay değildir.  O halde bunların tanısı nedir?  Kendisinden başka bir değer tanımayan, kendi çıkarı için her türlü değeri çiğneyebilen, insanların inançlarını sömürü aracı olarak kullanabilen kişiler olsa olsa kişilik bozukluğu tanısına girebilir. Örneğin özsevici (narsisist), topluma aykırı (antisosyal), dengesiz kişilik bozuklukları gibi.  Kimi kişilik bozuklukları ruh hekimlerinin çalışma alanına girerse de yalan, dolanla politika yapan, toplumu soyan, sömüren, çete kuran, insan öldüren ya da terörist kişileri ruh hastası olarak göremeyiz.  Bunların ancak küçük bir kesimi gerçek hasta olabilir.
 
(*) Erikson’un psikososyal gelişim kuramı için bakınız: "Psikanaliz ve Psikoterapi" ya da "Ruh Sağlığı ve Bozuklukları" kitaplarında "Kişilik Gelişimi" bölümleri,  Yazar: M. Orhan Öztürk.
 

Facebook'ta paylaş   |   Twitter'da paylaş


 | Puan: Henüz oy verilmedi / 0 Oy | Yazdırılabilir SayfaYazdır

Yorumlar


Henüz Yorum Yazılmamış

Yorum Yazın



KalınİtalikAltçizgiliLink  
Simge Ekle

    

    

    

    







'Büyük Osmanlı Soygunu': 10 maddede Eric Adams davası…
İSTİHAB HADDİ
Türbülans vakaları iklim değişikliği etkisi mi?
Dünyanın gözü kulağı Ortadoğuda: İran-İsrail gerilimi tırmanıyor.
İsrail, Gazze'de yardım konvoyunu hedef aldı: Biri Avustralyalı 7 kişi öldürüldü

Esnafa konum vergisi: Bu da, 'haritayı kullandın' parası
Hollanda'da kadın düşmanlığına dikkat çekmek için öldürülen ‘cadılar’ anısına anıt dikilecek.
'Dezenformasyon Yasası' bilançosu
Merkel anılarını kaleme aldı…
Avustralya'da 16 yaşından küçüklere sosyal medya yasağı

Türkiye işçiler için bir cehennem
İkinci Trump dönemi: Küresel ekonomi nasıl etkilenecek?
AB, çoğunluk sağlanamamasına rağmen Çinli elektrikli araçlara ek gümrük vergisini onayladı.
Türkiye'de ekonomi politikaları konkordato ve iflasları patlattı.
Türkiye'de açlık sınırı 20 bin TL'ye dayandı

Türkiye'de Covid-19 salgını yaşam süresini azalttı.
Uzmanlar uyardı: "Uzun yaşayanlardan tavsiye almayın"
Fahri Kiamil
İki annenin başlattığı akıllı telefon karşıtı hareket çığ gibi büyüdü
Afganistan'da onlarca arkeolojik alan buldozerle yıkılarak yağmaya açıldı.

Oxford Sözlüğü yılın kelimesini seçti: Beyin çürümesi
"İNEK BAYRAMI" ekitap
Dünya tarihini şekillendiren 6 içecek türü
Taş Kağıt Makas Oyunu (Jan Ken Pon)
"DUHOK KONUŞUYOR" ekitap

Tokyo’dan Hasanlar’a, Kudüs’te bir mahkemeden bizim buralara…
“KADERİMİZ DIŞARDAN YAZILAMAZ - DIŞARI KADERİ BELİRLEYEMEZ…”
Niyetime İlham
KİBİRLİ GÜÇ ZEHİR - ERDEMLİ BİLİM PANZEHİR
KARARLILIK - KİŞİSEL ALTYAPI

Yarasaların azalmasıyla bebek ölümlerinin ilişkili olduğu ortaya çıktı.
AB İklim İzleme Servisi: 2024 yazı kaydedilen en sıcak yaz oldu.
Akdeniz'deki yaşam yok oluşun eşiğine gelmiş.
Su üzerindeki iklim değişikliği baskısı Türkiye'yi su fakiri olmaya sürüklüyor.
Türkiye ve Yunanistan'daki kültürel miras alanlarının en az üçte biri yükselen deniz seviyesinin tehdidi altında.

Türkiye, kişisel verileri en çok sızdırılan 19.ülke
Apple otomobili ABD'de üretime bir adım daha yaklaştı.
Yaşgünün Kutlu Olsun James Webb Uzay Teleskobu
Su ve deterjan olmadan çalışan bir çamaşır makinesi
Akıl okuyabilen robot tasarladılar

İncil'de sözü edilen mistik ağaç 1000 yıllık tohumla yeniden yetiştirildi.
Karıncaların 66 milyon yıldır tarım yaptığı ortaya çıktı.
Antik Mısır'daki popüler masa oyununun şaşırtıcı kökenleri ortaya çıktı.
At binmenin kökenine dair ezber bozuldu.
Stephen Hawking'in ünlü paradoksu çözülmüş olabilir: Kara delikler aslında yok mu?

2023 yılında Türkye’de çocukların cinsel istismarı hakkında 40.000'den fazla dosya açıldı.
Çalışanların geliri son 20 yılda azaldı.
Türkiye’den göç eden Türklerin sayısında 5 yılda %243 artış
BM: Dünya nüfusu 2084'ten itibaren gerileyecek
Dünya nüfusunun ruh sağlığı giderek bozuluyor

Madeleine Riffaud est partie
GELDİKLERİ GİBİ GİDERLER
JOYCE BLAU, 18 Mart 1932-24 Ekim 2024
HIZLANAN TARİH
DERTLİ-MİR-DÖNE

Tanrının Buyruğu
HAYATIN PENCERESİ
Nereden Geldi Nereye Gidiyor
Atamın Sözleri
Cumhuriyet 101 Yaşında

Mimar Sinan: Bir Dehanın Yükselişi ve Osmanlı Mimarisinin Zirvesi
İskandinav Göçleri ve Vikinglerin Avrupa Üzerindeki Etkisi
Hümanizm Nedir?
Osmanlı’da kahve kültürü, Osmanlı’da kahve isimleri..
Amerika’da Ayrımcı Politikalar ve Siyahi Mücadele Tarihi


kose yazarlari En Cok Okunanlar
Son 30 günde en çok okunanlar
En Cok Okunanlar










Basa git