Adolf Hitler 'Kavgam' isimli kitabında "Kalabalıklar beyinleriyle değil ama duygularıyla etkilenebilir." diyerek egemen olduğu dönemde, kitleleri nasıl kontrol ettiğinin ve yönlendirdiğinin ipuçlarını vermiş. Hitler'in 'akademik' kaygıları olduğunu zannetmiyorum ancak akademisyenler de benzer şeyler söylüyorlar "kitle yönetimi ya da propaganda" konusunda.

Harold D.Lasswell, ‘The Theory of Political Propaganda’ isimli eserinde “ Özel bazı, kelimeler, resimler, sesler gibi semboller yoluyla kitlesel inançların-düşüncelerin yönlendirilmesi.” olarak tanımlamış meseleyi.

Bu noktada dikkat çekmek istediğim şey; ‘Propaganda’nın amacının kitleleri yönlendirmek olduğu gerçeğidir ve bunu yaparken ahlaki kaygısı yoktur.’ Bir başka deyişle ‘yalanlar, sahte tanıklıklar, saçma sapan tanımlar, düzmece olaylar vs. propagandanın doğal yöntemleri olarak kabul edilebilirler. Aynen ticari amaçlı olan reklam gibidir propaganda. Nasıl ki, reklamlarda amaç ‘ürünü satmak’ ise propagandanın amacı da insanları inandırmak, yönlendirmek, harekete geçirmektir. Nasıl reklamlar ışıltılı yalanlarla, tüketiciyi ürünü almaya ikna ediyorsa; propaganda için de amaç aynıdır. Bu noktadan hareketle ve en basit şekliyle, Propaganda: ‘Kitleleri bir şeye inandırmak için yapılan her şey.’ dersek yanılıyor olmayız.

Propaganda konusunu günümüzde bu kadar önemli ve etkili kılan şeyse; kapitalistleşme süreciyle beraber kentleşmenin artarak, geleneksel ilişkilerden kopan insanın kentlerin kalabalığına rağmen ‘yalnızlaşması’ ve her türlü saldırıya açık hale gelmesidir. Yalnızlaşan birey ‘propaganda’ karşısında savunmasızdır. İşte bu yüzden, örgütsüz, sıradan insanlarla kıyaslandığında iyi-kötü bir ‘beraberlik’ halinde olan ‘tarikatların’ propagandaya karşı direnci daha fazladır. İstanbul’un göbeğinde, bir apartman dairesinde, komşularını tanımadan, sabahtan akşama kadar çalışıp, yorgun argın kendini eve atan Ali Bey; televizyonda izlediği, gazetede okuduğu, radyoda dinlediği ‘AB tek hedef olmalıdır.’ , ‘Ordu’nun etkinliği azaltılmalıdır.’ , ‘Cemaatler modern yaşamın gereğidir.’ , ‘ İbrahim Şahin’le Türkan Saylan aynı terör örgütünün eli kanlı katilleridir.’ gibi cümlelere ve her dakika yenisi çıkabilecek ‘seks kaseti, telefon kaydı, imzalı belge, imzasız mektup’ gibi delillere(!) karşı savunmasız kalır. Ama ‘şeyhinin’ ya da ‘hoca efendisinin’ dizinin dibinde oturan, onun ağzından çıkan lafı ‘cennetin anahtarı sayan’ , evleneceği kadın bile ‘cemaat’ tarafından belirlenen adamlar daha korunaklıdır. Tapınılan bir Hoca’nın kaseti çıksa “Bu komplodur!” demek yeterlidir. Zira cemaat üyeleri hep beraber yaşarlar ve propagandanın en etkili yöntemi sözlü ve yüz yüze olanıdır. Bu sebeple her türlü rezilliğe batsa da, ‘müritleri Şeyhlerini uçurmaya devam ederler.’

Son birkaç yıldır yaşanan ‘psikolojik savaş’ durumuna baktığımızda cemaatçi, Amerikancı, numaralı Cumhuriyetçi tayfasının propaganda faaliyetlerini daha iyi yönettiğini görüyoruz. Flaş haberler, şok belgeler, inanılmaz iddialar derken toplum sürekli meşgul ediliyor. Enteresan gelebilir diye hemen ekleyelim, Hitler de düşmanın devamlı rahatsız edilmesi gerektiğine inanır. Propaganda çabuk olmalıdır ve düşman daha eskisine cevap veremeden yeni bir saldırı yapılmalıdır. Bu sayede hedef kitlenin ‘düşünmek, tahlil etmek, sebep-sonuç ilişkisi kurmak’ için zamanı kalmaz. Derinlemesine tahlil yapılamadığı için de, doğal olarak, sansasyonel manşetler, süreklilik arz eden iddialar ‘gerçek’ mertebesine yükselebilir. En azından bu yolla potansiyel muhalif güçler suskunlaştırılıp, tehdit olmaktan çıkarılabilirler.

At izinin, kasıtlı olarak, it izine karıştırıldığı günümüz Türkiye’sinde. ‘Demokratlık, özgürlük’ gibi genel ve herkese göre tanımı değişebilecek kavramları ön planda tutar görünerek; Cumhuriyete, laik sisteme ve tam bağımsızlıkçı düşünceye karşı bir harekât söz konusudur. Her türlü propaganda yöntemiyle ‘ulus devleti’ ve ‘tam bağımsız Türkiye’ isteyenleri karalamak, onları ‘Darbeci’ , ‘Ergenekoncu’ diye yaftalamak işbirlikçilerin ‘milli sporu’ haline gelmiş olsa da yapılacak şeyler de var elbette.

Bu noktada Lenin, Marx’ın “ Gerçek baskıya baskı bilinci de ekleyerek onu daha da çekilmez duruma getirmeli, ayıbı açığa vurarak daha da ayıplaştırmalı.” sözünü temel alarak ‘teşhir’ yapılmasını önerir. Siyasi teşhir egemenlerin propagandasına karşı yapılacak en büyük hamledir. Ezilenler, ötekilenenler; bir yandan bir araya gelerek, örgütlenerek, konuşarak, dinleyerek ortak akli hâkim kılarken, aynı anda kendilerine karşı psikolojik harekât yürütenlerin ipliğini de pazara çıkarabilir. En yalın şekliyle ‘Hırsıza hırsız, yabancı devletlerin borazanlığını yapanlara ‘uşak’ demek teşhirin ilk ve en kolay başlangıç noktasıdır. Durmadan ve bıkmadan, sadece ‘gerçek’i anlatmak ve bunu her gün yapmak bile bir büyük darbedir egemenlere. Bilginizi arkadaşlarınıza açmak, savunduğunuz ideolojiye yakın gazeteleri alıp kamuya açık alanlarda okumak, elinizde inançlarınızı yansıtan kitaplar taşımak bile karşı propaganda demektir. Çevrenizi genişletmeye çalışmak, okulda, mahallede gördüğünüz; ortak noktalarınız olan insanlarla medeni ilişkiler kurmak, mücadele ettiğini gördüğünüz insanlara, hiç bir şey yapamıyorsanız, sözle bile olsa destek vermek, bir mail atmak, bir sırt sıvazlamak; bazen aranızdaki potansiyel ‘öncü’nün cesaretlenmesi için ‘teşekkür etmek’ en önemli hizmettir. Unutmamak gerekir ki, mücadeleyi sayısı çok olanlar değil gerçekten savaşanlar kazanır.

Yolumuz uzun ve zorlu diyenlere, gerçek mücadele adamı Mustafa Kemal’in sözleri rehber olsun “Sizler, yani yeni Türkiye'nin genç evlatları! Yorulsanız dahi beni takip edeceksiniz... Dinlenmemek üzere yürümeye karar verenler, asla ve asla yorulmazlar. Türk Gençliği gayeye, bizim yüksek idealimize durmadan, yorulmadan yürüyecektir.”

Not: Bu yazıda Arda Odabaşı'nın 'Propaganda Aygıtı Olarak Televizyon' adlı çalışmasından faydalanılmıştır.