Kutsal metinler (Tevrat-İncil-Kuran) birbirleri ile bağıntılıdır ve bu bağıntılılık gözden kaçarsa anlaşılmaları daha da zorlaşır. Eğer bir insanın doğumundan kendi ayakları üzerinde duracak hale gelinceye kadar olan yaşam süreci izlenirse kutsal metinlerin içeriği biraz daha iyi anlaşılır. Daha doğrusu ne denli örtüştükleri görülebilir. Kutsal metinler insanı anlatır, ama bunu öyküler ve son derece örtük simgesel dille yaparlar. Simgesel anlatım doğrudan bilgi vermez, insanı daha çok; hermeneutiğe, çağrışıma, derin düşünmeye ve içsel deneyim yoluyla içsel keşfe yöneltir. Kutsal metinlerdeki bu simgesel anlatım birebir kabul edilirse, doğrudan olguyu dile getiriyormuş gibi ele alınırsa içinden çıkılması imkansız hale gelir. Bu simgeler dinciler tarafından olduğu gibi ele alındığında bağnazlık, kör inanç ve bunun sonucu her türlü vahşetin uygulanabileceği bir ilkelliğe dönüşür. Geçmişte (engizisyon) ve günümüzde de bolca örneklerini görüyoruz, özellikle İslam coğrafyasında. Eğer pozitivist bir yaklaşımla ele alınırsa bu kez saçma sapan öyküler olarak algılamaktan kurtulmak imkansız hale gelir. Yıllar önce kafamda şöyle bir soru uyanmıştı: İnsanlık tarihinde, yazıldığı zamandan günümüze kadar varlığını korumuş ve yaşamın içinde ektisi azalmadan süren metinler hangileri? Yanıt kutsal metinler. Bir soru daha, peki bunları bu kadar dayanaklı kılan nedir? Olaya bir de bu açıdan bakmak insanı farklı arayışlara ve anlayışlara götürüyor.

İkincisi; eğer bir yaratan ve yaratılan olduğu varsayımından hareket edilirse yine işin içinden çıkılmaz hale geliyoruz, bu durumda da bu iki ayrı Varlığın ilişkisini anlamakta açmazlara düşüyoruz.

Sevgili Gündoğdu';nun bu sorgulayıcı tutumu hoşuma gidiyor. Amacım doğrular ve yanlışlar bulmak yerine konuya başka açılardan bakmanın olanakları olduğunu dile getirmek.

İçeriğe dair bir noktayı hatırlatmak gerekir. Kuran-ı Kerim'de kurban edilmek istenen oğlun adı verilmez. İsmail olduğuna dair söylemler tefsircilerin kabulüdür. İsmail 'tanrı işitir' demek) ve İshak ('Güler' demek) bunlarda simgesel, İsmail'in anasının bir cariye olması da. Bu konular ayrı bir yazıda ele alınmayı gerektiriyor. İnsansılıktan insanlığa dönüşme potansiyelinin herkeste olduğu gerçeği kadim bilgeliğin temel tutumudur, kutsal metinlerin insanlara çağrıları bence bu noktada toplanıyor. Dinler, inanç biçimleri ve ritüelleri ile ne denli ayrı olsa da şu noktada birleşirler: İnsan egosunun köleliğinden kurtulmalıdır. Bu noktada varoluşsal bir çatışkımızla yüzleşiriz; Arzuların ve özlemlerin benliğimize hükmetmesi. Bunun için aşkınlığa yönelmek gerekir, en sevdiğin ve en çok değer verdiğin şeyden vazgeçmen gerekir. Örneğin ömrünün sonunda bulduğun oğlundan bile vazgeçebilmelisin. Peygamber İbrahim'in oğlunu kurban etme ritüeli insanın bağlandığı ilkeleri ile nefsani arzularının çatışkısını simgeler, değerlerin ve hak bildiğin şeyler için arzularını terk edebiliyor musun?

Konuya ilgi duyanlar için Türkçeye de çevrilmiş eserler var. Özellikle İbni Arabi'nin son derece yetkin ve zengin çalışmaları incelenebilir. Kutsal metinlerden alıntılarla ve bunların nasıl anlaşılması gerektiğine dair pek çok söylemde bulunmak mümkün, ancak bu bir sorumluluk ve yetkinlik meselesi, öncelikle bunu kendim için söylüyorum. Bana göre belirli bir konuda sonuçlanmış kesin şeyler söylemek yerine anlamanın zevkine, dönüşmenin heyecanına kapılmak daha doyurucu. Tasavvuf söyleminde şu önermeyi duyduğumda şaşırmıştım:"Allah zıtların cemmidir (toplamı)" İbni Arabi'den bir alıntı: "Allah, zıtları toplaması özelliği ile bilinebilir. O, İlk'tir, Son'dur, Zahir'dir, Batın'dır. Allah gözüken şeyin aynı olduğu gibi gözükme esnasında gizli kalan şeyin de aynıdır. " Bu söylemdeki Allah sözcüğü yerine Varlık sözcüğünü, daha sonra enerji sözcüğünü koyarak okursak, bir de bu şekilde düşünürsek ne olur? Düşünebilmek; hiçbir amaç gütmeden, bir ayrıcalık ummadan; saygı, beğeni elde ederim, şunu-bunu kendime hayran bırakırım kaygısı taşımadan düşünebilmek, daha doğrusu böylesi bir hale gelmek ne hoş. Bunun için birbirimize döneriz, bir akıldan bir akıla köprüler kurarız, kurmaya çalışırız; iletişmek-anlamak-anlaşılmak için; didişmek için değil.