Internet denilen devasa mecra bir sürü haber portalıyla dolu. Televizyonlar ve uydu kanalları hiç durmaksızın dünyanın dört bir yanından enformasyon taşıyorlar bize.

Asıl büyük paradoks şurada ki, global gündemlerin anlık bazda değiştiği ve her türlü bilgiye anında ulaşabilmemize rağmen neyin gerçek, neyin manipülasyon olduğunu iyice karıştırmaya başladık.

Gerçeklikle sanallık arasındaki sınırların giderek bulanıklaştığı bir zamanda belki de sorulması en meşru soru şu:

"Büyük puntolarla ve en öncelikli haber olarak bize iletilen bu olayların, diğer olaylardan daha önemli olduğuna kim karar veriyor?"

Okuyucular Haberleri Kendileri Oluşturunca Ne Oluyor?

Mesela Digg, Reddit, Newsvine ve benzeri siteler, odalar dolusu haberci çalıştırmıyorlar. Ama kendi okurlarını 'interneti tarayarak önemli olduğuna inandıkları konuları diğer okurlarla paylaşmaya' davet ediyorlar. Bu sayede bir araya getirilen haberlerin oylanarak 'en önemli haberin' seçilmesi, önplana çekilmesi ve forum alanlarında tartışmalara olanak verilmesi, bu türden sitelerin genel işleyiş prensibini oluşturuyor.

Kullanıcılar tarafından üretilen içeriğin derlendiği çok heyecan verici bir deneyim bu. İnsanlar hem mp3 play listelerini birbirleriyle paylaşırken hem de herhangi bir haber konusunda çok değişik açılardan konuya ilgili olabilecek farklı görüşler de sunabiliyorlar.

Geleneksel şekilde habercilik anlayışını sürdürmeye çalışan websitelerine kıyasla bu türden bir yayıncılık şeklinin çok daha ilgi çekici olduğunu kabul etmek gerek. Ancak haberin tarafsızlığı ve güvenilirliği konusunda aynı derecede olumlu cümleler kurmak için henüz çok erken görünüyor.

Bu tür sitelerden en tanınmışı Digg (http://digg.com) Ocak 2004'ten beri yayında. Geçtiğimiz Ocak ayında ise 5.8 milyon Amerikalı bu siteyi ziyaret etti. Bu sayı Yahoo News ziyaretçi sayısından az olmakla birlikte aynı dönemdeki ziyaretçi sayılarıyla kıyaslandığında kesinlikle BBC, Boston Globe ve Associated Press ziyaretçilerinden fazla oldu.

 

Haberin Güvenilirliğini Sağlamak Büyük Bir Sorun

Ziyaretçilerin katkılarıyla haber gündemi oluşturan bu siteler 'güvenilir' haber kaynağı olarak referans alınabilir mi? Eğer okurların tercihine bırakılırsa haberler nasıl bir görünüm alır?

Normal şartlarda gazetelerin arka sayfalarında kaybolup gidecek bazı haberleri bu türden websiteleri sayesinde 'önplanda' görme imkanı buluyoruz bir defa.

Ancak bu tür haberlerin içeriğinin oluşmasında dedikodu veya spekülasyon çok etkili ve belirleyici olabildiği için, haber kaynakları karanlıkta kalıyor ya da hiç bilinmiyor. Tıpkı zincir mesajlarda dolaşan şehir efsaneleri ve sahte hikayeler gibi... Şu farkla ki bu sefer ilgili veya ilgisiz bir resimle süslenmiş haldeler ve 'gerçek ve objektif bir haber' kisvesi taşıyacak şekilde bir websitesinde sergilenmekteler.

Komplo teorileri, hükümetlerin ve çok uluslu şirketlerin büyük ve gizli planları vs. gibi konular bu sitelerde çokça önplana çıkıyor ve bu haberleri okurken adeta kendinizi "ACİL: Tanıdığınız herkese forward edin!!!" başlığıyla size gönderilmiş bir e.posta mesajıyla karşılaşmış gibi hissediyorsunuz.

Yerel haberler ve şehrinizle ilgili ayrıntıları arıyorsanız, bu türden sitelerin çok yararlı olduğunu vurgulamak gerek. Semt ve şehir ölçeğindeki haberler bu sitelerde çok daha canlı ve dikkat çekici oluyor, geniş bir ziyaretçi kitlesince de takip ediliyor. Ancak bu haberlerin dünya gündemini ne derece ilgilendirdiği konusunda yanlış izlenimlere kapılmamanız çok önemli.


Haber Forumları Gerçekte Ne İşe Yarıyor?

Ama gene de şu an için bu türden forumların ve haber sitelerinin "bizi bize göstermek" gibi faydalı bir iş yaptığını unutmayalım.

Şöyle düşünün: Aldığınız bir gazeteyi okurken canınız sıkılınca kaldırıp atarsınız. Oysa o gazetenin içeriğini siz belirlemiş ve fotoğraflarını ve siz seçmiş olsaydınız, belki de her satırını heyecan ve ilgiyle okuyacaktınız?

Anlatılan haberler ve yazılan yorumlara, onları yazan kişileri tanımak için baktığınızda, bu kişilerin oluşturduğu toplumu daha iyi anlamak yolunda yararlı bir adım atmış olacaksınız belki de...


Kişisel Ayarlar İşe Yarar mı?

Haber sitelerinin ve portalların pek çoğu teknolojik imkanları hatırlatarak kendi ayarlarınızı yapabileceğinizi böylece ilgilendiğiniz konu başlıklarını öne çekerken görmek istemeyeceğiniz kategorilerin ekranınıza gelmemesi için engelleyebileceğiniz bir altyapı sunuyorlar.

Ancak kaç kişi bu kadar zahmeti göze alıp da 'kendine özel' haber portalı ayarlarını yapıyor, orası belli değil. Bu ayrım yapılmadığı sürece hangi haberin 'eğlencelik' hangisinin 'bilgi edinme' amaçlı olduğunu ayırdetmek bile pratikte imkansız hale gelebiliyor.

Okurların Katkılarıyla Oluşan Sitelerin Sonu Hep Hüsran

Okurların katkılarıyla içerik oluşturulan websitelerinin sonunu getiren ise 'popülerleşmeleri' oluyor ki bunun çok ironik bir döngü olduğunu söyleyebiliriz.

8-10 yıldır Internet kullanıcısı olan herkes bu türden olaylara şahit olmuştur: Online olarak bir araya gelen topluluklar, kritik değerdeki bir kullanıcı kitlesine ulaşınca, popülerliklerini aniden yitiriveriyorlar. Bunun bir nedeni, haber sitesi veya forumun çok dağınık ve kopuk bir yapıya ulaşması. Diğer nedeni ise forumlara bırakılan mesaj ve yorumların giderek 'konuyla ilgisi olmayan, çoğu kere sahtekarlık amaçlı veya spam benzeri' mesajlara dönüşmesi.

Önceleri "İşte kendimi özgürce ifade edebileceğim bir site buldum" diyerek başlarda merak ve ilgiyle bağlandığımız bir forum veya haber sitesi için kısa bir süre sonra "Bilen de bilmeyen de buraya gelip alakasız ve saçma şeyler yazmaya başladı artık" demeye başlıyoruz.

Bu döngünün farkında olan site yaratcıları ise 'miyadı dolan' websitelerini usulca kenara çekerken, 'yeni bir konsept, yepyeni bir forum' sloganını öne çıkararak yeni bir site kuruyorlar. Yani piyasaya yeni bir marka çıkarıyorlar.

Onlar için asıl önemli unsur, reklam gelirlerinin düşmemesi. Bu süreçte 'tarafsız haber ve özgür yorum' gibi kavramlar ancak ziyaretçi çekmeye yarayan güzel ama boş sözler olarak kalıyor.