Başkan Donald Trump'ın kasırga gibi geçen Asya turu, bir anlaşma yapma ustalığı olarak pazarlandı: trilyonlarca doları toplamak, çatışma noktalarını yatıştırmak ve Çin'e gözdağı vermek için beş günlük bir sürat koşusu. Gerçek ise daha küçük ve daha tanıdıktı: gösterişli, tavizlerle dolu ve stratejik kazançtan yoksun bir alkış arayışı. Müttefikler, Trump'ın gümrük tarifelerinden uzak durmak için madalyalar dağıttı ve abartılı "taahhütler" verdi. Pekin, bölgedeki etkisini sıkılaştırırken göstermelik jestler yaptı. Trump taçlar ve golf sopalarıyla poz verirken, ülkesindeki hükümetin kapanması 42 milyon Amerikalıya gıda yardımını kesiyordu; üstelik Trump, vergi mükelleflerine 60 milyon dolara mal olacak 76. golf gezisini planlarken bile.


Gezi, Trump'ın kendisini Güneydoğu Asya'nın düzenleyicisi olarak gösterdiği ASEAN zirvesine ev sahipliği yapan Kuala Lumpur'da başladı. Tayland ve Kamboçya arasında Preah Vihear tapınağındaki yüzyıllık anlaşmazlık nedeniyle istikrarsız bir ateşkes olan sözde "Kuala Lumpur Barış Anlaşması"na başkanlık etti. Yaz aylarındaki çatışmalarda onlarca kişi hayatını kaybetmişti; Trump şimdi ticaret tehditleriyle bir anlaşmayı zorladığını iddia ediyor. Bangkok ise daha temkinli bir şekilde bunu "barışa giden bir yol" olarak adlandırıyor. ABD garantisi, silahsızlandırılmış bölge veya ortak devriyeler yoktu; sadece sınır devriyeleri yeniden başlarken zaten yıpranmış olan planlı bir fotoğraf çekimi vardı.

Daha kötüsü, o an başkanın görmezden geldiği şeyi vurguladı: ASEAN'ın yapısal felci. Bu yıl Malezya'nın başkanlığını yaptığı 10 ülkeden oluşan blok, hâlâ sıkı sıkıya bağlı bir mutabakatla, ciddiyet konusunda veto işlevi gören bir müdahale etmeme ilkesiyle işliyor. Myanmar cuntası sivilleri öldürmeye devam ediyor; övülen 2021 beş maddelik mutabakat fiilen öldü, 2025 için sahte seçimler planlandı ve direniş güçleri hâlâ güç kazanıyor. Güney Çin Denizi'nde Çin, Filipin gemilerine çarpıyor ve yasadışı adalar inşa ediyor, ancak Kamboçya ve Laos, yıllarca Çin parası harcadıktan sonra herhangi bir toplu kınamayı engelliyor. Vietnam ve Filipinler harekete geçmek istiyor; Endonezya ise kendini güvenceye alıyor. Sonuç? Hiçbir yaptırımı olmayan yirmi yıllık "davranış kuralları" görüşmeleri.

Tam da bu noktada bir ABD başkanı, Çin'in tekelini zayıflatmak için etkili güvenlik iş birliği, tedarik zinciri ve mineral stratejileri gibi bir denge unsuru oluşturabilirdi. Trump ise, öz yerine gösterişi tercih ederek ASEAN'ı daha zayıf, daha bölünmüş ve Pekin'e karşı daha da savunmasız bıraktı.

Japonya, 550 milyar dolarlık "taahhüt" verdi: Yapay zeka çipleri, tersaneler, reaktörler. Başbakan Sanae Takaichi, Shinzo Abe'nin eski golf sopalarıyla bunu daha da cazip hale getirdi ve hatta Nobel'e adaylık bile gösterdi. Busan'da, Güney Kore Devlet Başkanı Yoon, Trump'a ülkenin en büyük onuru olan törensel bir taç giydirdi ve ayrıca 200 milyar dolarlık belirsiz "yatırım" ve Boeing alımları yaptı. Kore çeliğine uygulanan gümrük vergileri %25'ten %15'e düşürüldü.

Ancak bunlar gerçek anlaşmalar değildi; koruma ödemeleriydi. Ticaretlerinin yaklaşık yüzde 40'ı ABD pazarına bağlı olan ihracat güçleri Japonya ve Güney Kore, para değil, çerçeve teklif ettiler. Kritik minerallerin yaklaşık yüzde 90'ı Çin'in kontrolünde kalmaya devam ediyor. Trump kupaları topladı; ABD ise borç senetlerini topladı.
Gezinin sözde zirvesi, Trump'ın Busan'daki bir askeri salonda Xi Jinping ile yaptığı yan görüşmeydi. Bu görüşme, Trump'ın Xi'nin fiilen hakim olduğu APEC zirvesinin tamamını atlamasına olanak sağladı. Trump, bunu "10 üzerinden 12"lik bir zafer olarak ilan etti. Ancak asıl puan tablosu dengesizdi ve Washington'ın lehine değildi.
ABD'nin tavizleri arasında, fentanil öncüllerine uygulanan gümrük vergilerinin %20'den %10'a düşürülmesi, Çin mallarına uygulanan ortalama vergilerin %47'ye düşürülmesi ve yeni vergilerin bir yıllığına dondurulması yer alıyordu. Çin ise, nadir toprak elementi ihracat kontrollerinin yalnızca bir yıllığına "askıya alınması", soya fasulyesi alımlarının yeniden başlatılması ve daha fazla ABD enerjisi satın alınmasına dair belirsiz onaylar verdi. Kırmızı eyaletleri kasıp kavuran fentanil ölümlerini ele alacak kalıcı bir mekanizma yoktu. ABD'ye yıllık tahmini 500 milyar dolara mal olan fikri mülkiyet hırsızlığına karşı ciddi bir sınırlama getirilmedi. Huawei, elektrikli araçlar ve diğer stratejik endüstrilere sağlanan sübvansiyonların geri çekilmesi söz konusu değildi. Tayvan'dan da güvence alınamadı.

Buna Birinci Aşama 2.0 diyelim: Çiftçiler için kısa vadeli rahatlama, Amerikalı üreticiler için uzun vadeli kırılganlık. Pekin, stok yapmak, çeşitlendirmek ve tedarik zinciri gücünü artırmak için zaman kazanıyor. Atlantik Konseyi analistleri bile bunu, teknoloji ve güvenlik gibi zorlu sorunlara değinmeden "gerginliği azaltmak" olarak nitelendiriyor. Xi çok taraflılıktan bahsediyor; Trump ise cesur tweetler atıyor. Pekin gülümsüyor ve bir sonraki baskıya hazırlanıyor.

Manşetler "trilyonlar" diye bağırıyor olabilir, ancak kağıt üzerinde var olanlar, havale edilmiş fonlar değil, bağlayıcı olmayan Mutabakat Muhtıraları. Kuzey Kore mi? Ele alınmadı. Çin'in deniz saldırganlığı mı? Kontrolsüz. Kuşak ve Yol borç tuzakları mı? Hâlâ genişliyor. ASEAN, Çin ile ticaret anlaşmasını bile geliştirmeyi başardı, ancak ABD'nin itibarı, önce tehdit edip sonra da pes eden bir müttefik yüzünden darbe aldı.

Tüm bunlar, Malezyalıların tezahüratları, Xi'nin sırıtması ve Senato Demokratlarının Beyaz Saray'dan SNAP alıcılarını aç bırakan kapanmayı sona erdirmesini istemesiyle yaşandı. Trump'ın cevabı: Onları "çılgın deliler" olarak etiketle ve sonra Mar-a-Lago'ya git.

Trump'ın Asya hamlesi Amerika'yı büyük yapmadı. Kurumlar tarafından defalarca alt edilen, Şi tarafından alt edilen ve müttefiklerinin gerçek korkularıyla uyuşmayan bir başkan ortaya koydu. ASEAN sürükleniyor. Çin ilerliyor. Şimdi ihtiyaç duyulan şey gerçek bir strateji - koalisyonlar, kurallar, paylaşılan nüfuz - tek başına blöf ve göstermelik diplomasi değil. Aksi takdirde, geçit töreni uçurumun kenarında devam ediyor.