PKK silahlı mücadeleyi sonlandırma kararı aldı. Peki Suriye ve İran'daki gruplar Kandil'i izleyecek mi? Örgütün kararı bu ülkelerdeki silahlı Kürt hareketi için ne anlama geliyor? PKK, örgüt lideri Abdullah Öcalan'ın çağrısı silah bırakma ve kendini feshetme kararı aldığını duyurdu. Örgütten yapılan açıklamada "silahlı mücadelenin bitirildiği ve PKK adıyla yürütülen çalışmaların" sonlandırıldığı kaydedildi. Peki Türkiye'nin PKK ile bağlantılı gördüğü diğer grupların akıbeti ne olacak? Özellikle de PKK'nın Suriye'deki uzantısı olarak görülün gruplar bu karardan nasıl etkilenecek?


IŞİD'le mücadeleye destek için 2014'te Türkiye, Irak ve İran'dan Suriye'ye gelen PKK'lıların bir süre sonra Suriyeli Kürtlerin yeni Şam yönetimi ile müzakereleri kapsamında Suriye'den ayrılmaları bekleniyor.

Suriye Demokratik Güçleri (SDG) komutanı Mazlum Abdi, Beşar Esad'ın devrilmesinden sonra, "Suriyelilerin sorunlarını kendi aralarında çözmeleri gerekiyor. Savaşımızda bize yardımcı olan savaşçıların başları dik şekilde kendi bölgelerine dönmesinin zamanı gelmiştir" demişti.

Suriye Demokratik Güçleri'nin PKK ile bağlantısı nedir?

Suriye'nin kuzeyi ve doğusundaki toprakları kontrol eden SDG bünyesinde halihazırda 30 bin savaşçı olduğu tahmin ediliyor. Omurgasını Kürtlerin oluşturduğu SDG'nin komutanı Mazlum Abdi ise daha önce silah altında 100 bin kişi olduğunu iddia etmişti. SDG kadrolarındaki savaşçı sayısının Beşar Esad'ın devrilmesinden sonra kısmen azaldığı belirtiliyor. Bu yapı, resmi adıyla Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi (AANES), halk arasındaki yaygın kullanımıyla Rojava olarak bilinen bölgeyi kontrol ediyor.

IŞİD'le mücadelede başlangıçta bölgedeki Arap topluluklarla iş birliği yapan ABD, sonrasında Kürt güçlerinin oluşturduğu Halk Savunma Birlikleri'ni (YPG) desteklemeye başladı. 2015'te Türkiye sınırına yakın El Malikiye köyünde yapılan iki günlük kongrede, YPG savaşçılarıyla bazı Arap ve Hristiyan gruplar tek çatı altında birleştirilerek SDG kuruldu. O dönemde Washington'un, Kürtlere verilen desteğe itiraz eden Türkiye'yi yumuşatmak için yerel Arap gruplarını da içeren bu yeni yapının kurulmasını desteklediği yorumları yapılıyordu.

PYD ve YPG nedir?

Demokratik Birlik Partisi (PYD) 2003'te Suriye'deki Kürtlerin haklarını savunma hedefiyle kuruldu. Türkiye İçişleri Bakanlığına göre kuruluş talimatını Abdullah Öcalan, İmralı'dan verdi ve 8. PKK Kongresi'nde "Türkiye'nin yanı sıra İran, Irak ve Suriye'de yeni örgütlenmelere gidilmesi" yönünde alınan kararlar doğrultusunda PYD'nin kurumsal yapısı oluşturuldu.

YPG ise 2011 yılında Suriye'de iç savaşın patlak vermesiyle oluşan güvenlik boşluğunda doğdu. PYD'nin silahlı kolu olarak tanımlanıyor. Türkiye, SDG'nin omurgasını oluşturan ve en büyük insan kaynağını sağlayan YPG'yi PKK'nın uzantısı olarak görüyor ve terör örgütü sayıyor. SDG bünyesinde ayrıca Kürt savaşçıların oluşturduğu Kadın Savunma Birlikleri (YPJ) de yer alıyor.

SDG de silah bırakacak mı?

Kürt topluluklar lehine çalışma yürüten Washington merkezli Kürt Barış Enstitüsü (Kurdish Peace Institute) uzmanlarından Meghan Bodette'ya göre bu sorunun yanıtı hayır. DW Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede Bodette, SDG ve kontrolündeki toprakların geleceği için asıl belirleyici olanın, Mazlum Abdi ile geçici Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara arasında 10 Mart'ta imzalanan anlaşma çerçevesinde yürütülecek müzakereler olacağını ifade etti.

Suriye'de Esad'ın devrilmesinden bu yana diyalog halinde olan Ahmed Şara yönetimi ile SDG arasında Şam'ın ülke topraklarının tümü üzerinde hakimiyetini öngören bir anlaşma imzalanmıştı. Anlaşma; Suriye'nin kuzeydoğusundaki tüm sivil ve askeri kurumların, sınır kapıları, havalimanı, petrol ve doğal gaz sahalarının Suriye devletinin yönetimine entegre edilmesini öngörüyor. Taraflar arasında müzakerelerin yıl sonuna kadar tamamlanması bekleniyor.

Mazlum Abdi: Bizi ilgilendirmiyor

SDG Komutanı Mazlum Abdi daha önce Öcalan'ın fesih çağrısı üzerine yaptığı değerlendirmede, bu talebin kendilerini kapsamadığını söylemişti:

"PKK'nın silah bırakma çağrısı onları ilgilendiriyor, bizim Rojava'daki güçlerimizi ilgilendirmiyor."

"PKK yüzünden Türkiye bizim bölgelerimize saldırıyor" diyen Abdi, silah bırakma gerçekleşirse bunun kendilerini olumlu etkileyeceğini de savunmuştu. PKK'dan gelen açıklama sonrasında ise Abdi, bu adımın, "bölgede siyasi ve barışçıl bir sürece kapı aralayacağına inandığını" ifade etmekle yetindi.

PKK'nın fesih kararı bölgede "sınırlar ötesi" faaliyet kapasitesine sahip önemli bir örgütün ortadan kalkması anlamına da geliyor. İsrail saldırılarıyla Hizbullah'ın sınırlar ötesi fonksiyonu sona ererken daha önce IŞİD ve El Kaide'nin yenilmesiyle İslamcı hareketler ulusal sınırlar içine hapsedilmişti. Afganistan'da Taliban ve Suriye'de Heyet Tahrir Şam bu gelişmeye iki örnek olarak gösteriliyor. Bölgede "sınırlar ötesi emeli olan" tek grup Kürt silahlı hareketi kalmıştı.

Suriye'de 'tansiyon düşecek' beklentisi

DW Türkçe'ye konuşan Uluslararası Kriz Grubu (International Crisis Group) Ortadoğu ve Kuzey Afrika Program Direktörü Joost Hiltermann'a göre PKK'nın açıklaması, Suriye'deki SDG varlığını hem etkiliyor hem de etkilemiyor.

"SDG'nin liderliği Suriyelilerden oluşuyor ve onların Suriye'de kendilerine ait bir siyasi gündemleri var" diyen Hiltermann şöyle konuştu:

"SDG artık Suriye hükümetiyle müzakerelerde daha fazla hareket alanına sahip olacaktır ve Türkiye'nin (SDG'ye yönelik) askeri baskısı da azalacaktır."

Gelişmeleri iyimserlikle karşılayan Bodette da "PKK'nın son açıklaması Türkiye'nin kaygılarını gidererek müzakereleri muhtemelen daha da kolaylaştıracaktır" görüşünü dile getirdi.

PKK ile savaşın sona ermesi ile Türkiye'nin yeni Suriye'de belli bir düzeyde yerinden yönetime "tahammül gösterebileceği" değerlendiriliyor ancak DW Türkçe'ye konuşan uzmanlar SDG'nin bir çeşit özerklik olarak yorumlanabilecek daha geniş yetkilere sahip yerel yönetim talebi ile Ankara ve Şam'ın buna itirazının sabit olduğu konusunda ise hemfikir.

PKK silahları SDG'nin eline geçer mi?

Bu süreçte PKK silahlarının Irak'tan Suriye'deki SDG güçlerine taşınacağı endişeleri de dile getiriliyor.

Uzmanlar hem SDG'nin kendini PKK'dan ayrıştırma stratejisi hem de PKK ve Ankara arasında uzun soluklu bir güven inşası gerekliliğine dikkat çekerek bunu olası görmediklerini belirtiyorlar.

"PKK silahlarını Suriye'deki aktörlere vermeyecektir" diyen Bodette, YPG ve SDG'nin halihazırda Şam hükümeti ile kendi silahlarının akıbetine dair görüşme halinde olduğunu kaydetti. Hiltermann da PKK'nın silahlarını Suriye'ye kaçırması ihtimalini "imkansız gördüğünü" ifade etti.

PKK'nın açıklaması Ankara için yeterli mi?

PKK'nın açıklamasını gazetecilere değerlendiren Türk istihbarat kaynakları, "metnin (Ankara'da) olumlu karşılandığını" aktardı. Öte yandan AKP Sözcüsü Ömer Çelik, Öcalan'ın çağrısından hemen sonra, "PKK, PYD, YPG, SDG... Hangi adla olursa olsun Irak'taki ve Suriye'deki bütün unsurları ve uzantılarıyla terör örgütü silah bırakmalıdır" demişti.

Bodette, "Öcalan'ın silah bırakma çağrısının ardından Türkiye, Suriye'nin kuzeydoğusundaki askeri gerilimi önemli ölçüde düşürdü" diyor.

PKK'ya yakın yayın organlarında da Öcalan'ın fesih çağrısından bu yana Türkiye'den saldırıların azaldığı ifade edildi. PKK ile çatışmalar Türkiye sınırları içinde uzun süredir bitme noktasına gelmiş olsa da Irak ve Suriye topraklarına yönelik Türkiye'nin saldırıları sürüyordu.

Irak'taki PKK'lılar ne yapacak?

Suriye'de SDG çatısı altındaki savaşçıların Şam ile yürütülen pazarlıkların sonucunu bekleyecekleri öngörülürken Irak'takilerin akıbeti tartışma konusu.

PKK'nın fesih sürecinde Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) aktörlerinin önemli rol oynadığı biliniyor. Yeni dönemde militanların pek çoğunun IKBY sınırları içinde kalmayı seçmesi muhtemel.

Hiltermann, "Irak hükümetinin dağdan inecek PKK'lıların akıbeti ve silahlı grubun kontrolündeki toprakların geleceğine karar vermesi gerekecek" diyor.

PKK'lıların tutumuna dair ilk somut gelişme Sincar'da yaşandı. Kuzey Irak merkezli haber ajansı Rudaw'a konuşan peşmerge komutanlarından Haider Shasho, fesih kararına rağmen PKK'nın bölgeden çıkmasını beklemediğini söyledi. Musul yakınlarındaki ilçede bin 500 PKK'lı olduğu sanılıyor. PKK, IŞİD ile girdiği mücadele sonunda bölgede kontrolü ele geçirmişti.

Peşmerge IKBY'ye bağlı savunma güçlerine verilen isim.

Öte yandan Bodette Türkiye vatandaşı Kürtlerin bir af kapsamında Türkiye'ye dönmesinin gündeme gelebileceğini ifade ediyor.

Irak ise gelişmeyi, egemenliğini sağlamlaştırma fırsatı olarak görüyor. PKK'nın duyurusu üzerine Irak Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, "Irak topraklarındaki yabancı güçlerin varlığının gözden geçirilmesi için bir fırsat" doğduğu ifade edildi.

BBC araştırmasına göre Türkiye'nin Irak toprakları içinde, büyük çoğunluğu 2018'den sonra inşa edilmiş 136 askeri tesisi bulunuyor.

İran'daki PKK varlığı: PJAK

Kürt silahlı hareketi, Irak ve Suriye'nin yanı sıra İran'da da varlık gösteriyor. İran'da 2004 yılında faaliyetlerine başlayan Kürdistan Özgür Yaşam Partisi'nin (PJAK) üye sayısının ise 2 ila 3 bin arasında değiştiği değerlendiriliyor. Yapı, doğrudan PKK'ya bağlı bir örgüt olarak biliniyor. İran-Irak sınırındaki dağlık bölgelerde güvenlik güçleri ile çatışan örgüt Tahran, Ankara ve Washington tarafından terörist organizasyon olarak niteleniyor.

Joost Hiltermann'a göre PKK desteği olmadan PJAK'ın ayakta kalması güç.

PJAK'in isim ve yapısını değiştirebileceğini söyleyen Meghan Bodette ise "Ancak İran'daki gelişmeler ve İranlı Kürt nüfusun artan örgütlenmesi düşünüldüğünde, tamamen ortadan kalkması pek olası değil" yorumunu yaptı.


Kaynak : DW