Markos Lemma, Etiyopya'nın hızla büyüyen başkenti Addis Ababa'da, IceAddis adlı bir teknoloji merkezinin kurucuları arasında yer alıyor. IceAddis'in ortak çalışma alanında sert kahvelerin de etkisiyle gözlerini dört açmış, büyük hayalleri olan yatırımcılar çalışıyor. Fakat internet kapatıldığında tüm faaliyetleri durmak zorunda kalıyor. Dijital haklar örgütü Access Now'ın BBC ile paylaştığı veriye göre 2019'da 33 ülkede 200'den fazla bilinçli internet kesintisi yapıldı.

"Bir yazılım hazırlamak için sözleşme imzalamıştık ama internet kesintisi nedeniyle yazılımı zamanında teslim edemediğimiz için sözleşmemiz iptal edildi."

"Bazı durumlarda uluslararası müşterilerimiz onları ihmal ettiğimizi düşünüyor ama yapabileceğimiz hiçbir şey olmadığını bilmiyorlar."

İnternet kesilince yemek dağıtan motorcular da işlerini bırakıp beklemeye başlıyor. İnternet olmadan insanlar sitelerden veya uygulamalardan yemek siparişi veremiyor.

Ağdan çıkmak

Bu sadece Etiyopya'da olmuyor ve etkisi de sadece ekonomik değil. Access Now'ın araştırmasına göre dünya çapında on milyonlarca insan benzer kesintilerden etkileniyor.

Devlet yetkilileri hizmet sağlayıcılarına bazı bölgelerde interneti kesme veya bazı siteleri engelleme emri verebiliyor.

İnsan hakları örgütleri bu tür uygulamaların dünya çapında hükümet baskılarına örnek olduğunu anlatıyor.

Türkiye'de de benzer kesintiler, özellikle 2013'teki Gezi protestolarının ardından sıklıkla uygulanır oldu. Bazı olayların ardından internet bağlantısı tamamen yavaşlarken bazı durumlarda da YouTube gibi sosyal medya siteleri ve Vikipedi gibi ansiklopediler uzun süre yasaklı kaldı.

Günümüzde de çevrimiçi ödeme aracı PayPal'ın Türkiye'de yasak olması, uluslararası ödemelerde yaygın olan bu sistemi kullanan yabancıların Türkiye ile iş yapmasını bazı durumlarda zorlaştırabiliyor.

BBC'nin analiz ettiği yeni veri, dünya çapında internet kesintilerinin özellikle protestolarla ilişkili olduğunu gösteriyor.

2019'da internet erişimi 60'tan fazla vakada protestolarla eşzamanlı olarak kesildi.

12 örnekte ise seçim dönemlerinde internet kesildi.

Hükümetler genellikle interneti kamu güvenliğini sağlamak ve yalan haberlerin yayılmasını önlemek için kestiklerini iddia ediyor.

Fakat bu uygulamayı eleştirenler, bu iktidarların istemedikleri bilgilerin internette yayılmasını engellemek ve sokakta da her türlü itiraz olasılığını bastırmak için uğraştığını savunuyor.

Birleşmiş Milletler internet erişimini 2016'da insan hakları kapsamına aldı ve tüm insanlığa internet erişimi sağlamayı Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'ne ekledi.

Fakat tüm liderler bu fikre katılmıyor.

Ağustos 2019'da Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed internetin "su veya hava" gibi olmadığını, interneti kesmenin ulusal istikrar için önemli bir araç olduğunu söyledi.


Markos Lemma ise bu fikre katılmıyor:

"Hükümetler interneti önemli bir şey olarak görmüyor. Çoğu internetin sadece sosyal medyada ibaret olduğunu sanıyor ama internetin ekonomik değerini ve ekonomiyi nasıl etkilediğini bilmiyor."

2019 verisi, Hindistan'ın internet kesintisi listesinde açık ara ilk sırada olduğunu gösteriyor.

Ülke genelinde bir yılda hem sabit hem de mobil internet hatlarında kesinti sayısı 121 oldu. Bunların çoğu da Hindistan yönetimindeki Keşmir'de gerçekleşti.

Orta Afrika ülkesi Çad, internetin en uzun süre kesildiği ülke oldu. 2018'in başında başlayan kesinti 15 ay sürdü.

Sudan ve Irak'taki protestocular da internetin kesilmesiyle birlikte her şeyi çevrimdışı örgütlemek zorunda kaldı.

Bu tür kesintilerin etkisi, kesintinin süresi ve yayılımıyla ilişkili: Kesintiler bir bölgede bir sosyal medya sitesini yasaklamaktan ülke genelinde tüm interneti kesmeye kadar uzanabiliyor.

Hükümetlerin interneti yasaklamak istediğinde uyguladığı "boğma" yöntemini denetlemesi daha zor.

Bu yöntemde 4G bağlantıya sahip cihazların hızı 1990'lardaki 2G hızlarına indiriliyor ve böylece video paylaşmak, canlı yayın yapmak gibi şeyler imkansızlaşıyor.

Mayıs 2019'da Tacikistan, "terörist eylemlere açık" olduğu iddiasıyla Facebook, Twitter ve Instagram'ı bu şekilde yasaklamıştı.

Rusya ve İran gibi bazı ülkeler ise dünyadan kopuk kendi ulusal ağlarını geliştiriyor ve deniyor. Bu, interneti daha fazla kontrol etme arzularından kaynaklanıyor.

Access Now "Giderek artan sayıda ülke birbirlerinin tecrübelerinden öğreniyor" diyor ve ekliyor:

"Böylece muhalifleri susturmak veya kimsenin haberi olmadan diğer insan hakları ihlalleri işlemek için interneti kapatan ülkelerin sayısı artıyor."