A Yorum
  Acilis Sayfasi Yap Sik Kullanilanlara Ekle  

   
A yorum Kurum
iletisim
login
yayin ilkeleri...



yazi dizileri

Yazı karekteri : (+) Büyük | (-) Küçük

İnansak mı?

Kategori Kategori: Günün içinden notlar | Yorumlar 0 Yorum | Yazar Yazan: Saba Öymen | 03 Mayıs 2019 05:26:04

Çok yakında gazetelerdeki haberlere, sosyal medyada paylaşılan gönderilere kuşkuyla bakmakla kalmayıp, nasılsa yalandır diyerek hiçbirine inanmayacağız. Yalancının evi yanmış kimse inanmamış. nternet siteleri dikkatimizi çekmekten, merakımızı uyandırmaktan başka amacı olmayan, sorumsuzca yazılmış, çarpıcı başlıklarla dolu. Tıklıyoruz, bazen ön sayfadaki cümleyle ilgisi bile olmayan, sözcüğün tam anlamıyla ‘uydurma’ bir yazı/haber çıkıyor karşımıza.

Doğruluk önemini yitirdi. Yoksa hiçbir zaman önemli değildi de, bu gerçeğin internet sayesinde mi farkına vardık? Hayır, öyle olduğunu düşünmüyorum, en azından böylesine her yeri sarmamıştı yalan ve uydurma haberler. Bazen tarih kitapları yalanlarla yeniden yazılıyor, Elvis Presley ölmedi yaşıyor diyenlerle, Amerika aya gitmedi diye iddia edenler çıkıyordu fakat yabani otlar gibi oradan buradan baş verip denetlenemez biçimde yayılmıyordu uydurma haberler.

Yalnızca internette de değil. Geçen gün süper markette kasada sırada bekliyordum. Bir kenara bırakılmış New Idea dergisini elime aldım beklerken göz gezdirmek için. “Andrew ile Fergie’nin gizli oğlu yazıyordu” kapakta. Dergiyi açıp habere şöyle bir bakınca, sözü edilen ‘gizli oğul’un, Prens Andrew’un teyzesi Prenses Anne’in oğlu olduğu hemen anlaşılıyordu ama bu önemli değildi. Birilerinin gözü kapak sayfasına takılsın ve dergi satın alınsın yeterliydi; önemli olan buydu.

Sosyal medyada her gün başka bir “süper” yiyecekle ilgili yazı çıkıyor. Önceki gün soğan, bugün limon, ertesi gün sarımsak… Saç dökülmesini durdurmak için haftada iki gün somon balığı… Kan şekerinin düzenlenmesi için bol bol yaban mersini... Zerdeçal her derde çare… Cevizin suyu kolesterol için birebir... Hemen her sebzeyle, her otla, her baharatla ilgili “’iyileştirici” iddiası var.

Kim çürütebilir ki bu iddiaları? Elbette hepsi de yararlı bu sebzelerin, otların, baharatların. Ama dedikleri kadar hayat değiştirici mi? Hem günde kaç tane limon, kaç tane soğan, sarımsak tüketebiliriz ki? Keşke öyle kolay olsaydı; keşke soğanla, limonla, çörek otuyla engellenebilseydi hastalıklar. Araştırmalara dayanan, doğru kaynaklı sağlıklı yaşam önerileri olmaktan çok uzak aldatıcı, sorumsuz yazılar…

“Fake news (sahte haber)” 2016’da Avustralya’nın Macquarie Sözlüğü, 2017’de de İngiltere’nin Collins Sözlüğü tarafından “yılın sözcüğü” seçildi.

İnternet bizi “aptal yerine koyuyor”, farkına varmıyoruz. Birileri bir yerde kıs kıs gülüyor, “ha ha, ben başlattım, nasıl da yayıldı. Şu işe bak yahu!”



Fransız düşünür Guy Debort’un 1960’larda dediği gibi, ‘olmak’tan ‘sahip olma’ya ve oradan da ‘öyle görünme’ye doğru evrim geçirmiş olmalıyız. Bunu bilgiye uyarlarsak; bir zamanlar bilgiyi edinmekti amaç, ardından bilgiye sahip olmak geldi, bir süredir ise gerçekten istenen tek şey, bilgili görünmek.

Belki de hep böyleydik, hep görünüşü kurtarmak önde geliyordu fakat elimizin altında dilediğimiz gibi kullanacağımız bir alet (internet) yoktu. Buydu bizi durduran.

İnternetle görünürlüğümüz arttı. Olduğumuz ya da olmak istediğimiz kişiyi kolayca ilan edebilir hale geldik.

Düşünün, facebook’ta bir gönderiyi paylaşırken birinci amacınız ne? Sizin de öyle düşündüğünüzü göstermek, değil mi? Kim olduğunuzu, kişiliğinizi, ait olduğunuz grubu, değer yargılarınızı açıklamak. Gezegenimizin kirliliğiyle ilgili bir haber ya da yorumu paylaşırken, çevreye önem verdiğimizi söylüyoruz. Çocuk taciziyle ilgili bir haberi ya da yorumu paylaşırken, bundan duyduğumuz rahatsızlığı bildiriyoruz. (Elbette duyduğumuz rahatsızlığın göstermelik olduğu anlamına gelmez bu, gerçekte hissettiğimiz öfkeyi dile getiriyoruz ama bunu yalnızca yakınlarımızla paylaşmayıp, en azından birkaç yüz kişiye ilan ettiğimizde, gösterme isteği olduğu da açık.) Konuya dikkat çekme, başkalarını etkileme, bizim gibi düşünenlerin sayısını çoğaltma…  Bunlar da var elbette fakat vakit ayırıp doğru dürüst okumadan paylaşırken, hele hele yalnızca bizim gibi düşünenlerden oluşan arkadaş grubuyla paylaşırken, çoğunlukla asıl yaptığımız “ben buyum” demek.

İnternet sosyal ilişkiyi başka bir boyuta taşıdı. Oturduğumuz yerden sosyal oluyoruz. Gerçek anlamda olmasa bile, başkalarıyla ilişki içinde olduğumuzu, yalnız olmadığımızı hissediyoruz. Bu yüzden sürekli küçük bir gösteri içindeyiz. Kimliğimizi, nelere inandığımızı, neleri önemsediğimizi gösterme gereksinimimiz karşılanıyor internetle.

Yaşamak, eskiden yürümek idiyse, şimdi koşmak. Gitgide daha sabırsız olduk, bir yazıya, bir habere, bir videoya gitgide daha az zaman ayırıyoruz. Kaç kişi bir köşe yazısını sonuna dek okuyor? Kaç kişi roman okuyor ya da bir oturuşta bir romandan sayfalarca okuyabiliyor? Bir müzik videosunu bile kendimizi vererek sonuna dek izlemek güç gelir oldu. İçimizde bir ses, yaptığımızdan farklı bir şeyi hatırlatıyor hep. Yalnızca görev olanları değil, keyifle yaptıklarımızı bile uzun süre sürdüremez olduk. Dikkatimiz çabucak dağılıyor. Facebook’ta karşımıza çıkan şiirin gerçekten Can Yücel’e ait olup olmadığını araştırmaya kimin vakti var, paylaş’a basıveriyoruz. Hele bir de çarpıcı bir haberse önümüzdeki, herkesten önce görmüş olup, ötekilere bildirmenin ayrı bir keyfi var, öyle değil mi?

Doğuştan gelen ya da sonradan edinilmiş önyargılar hangi türden sahte haberlerin/bilgilerin nerede en hızlı yayıldığının belirleyicisi oluyor. Hastalık/ ölüm korkusuyla, limonun her derde çare oluşunu, doğruluğunu araştırmadan kabul ediyoruz. Etnik kimliğimiz ya da dinî inancımızla, bizden farklı olanları “ötekiler” diye ayırıyor, bunu onaylayan haberleri gerçekliğinden emin olmadan paylaşıyoruz. Bir haber ya da bilgi önyargımızı haklı çıkarıyorsa hemen benimsiyor, yayılmasına katkıda bulunuyoruz.

Düşünür Slovaj Zizek, “Sahte haber ve bilgi her zaman vardı.” diyor, “Sovyetler Birliği kendi yalanını yayarken, Batı kendi yalanını ortaya sürüyordu. Denetim altında, ideolojik nedenli yalanlardı bunlar. Yalan haberin bugünkü karakteriyse kontrolsüzlük. Yalan haberle savaşanların karşı olduğu şey aslında bu. Gerçeğin peşinde olmaktan çok, sahte olanın yayılma biçimine, hızına karşı çıkıyorlar. Belki de bir işlevi var yalan haberin böyle çoğalmasının. Her zaman her şeye kuşkuyla bakmamızı, doğruyu aramamızı sağlamak.”

Öyleyse diyebilir miyiz, bir süre sonra hepimiz daha sorumlu davranır olacağız, karşımıza çıkan haberi, yazıyı doğrulamadan paylaşmaktan kaçınacağız?


Facebook'ta paylaş   |   Twitter'da paylaş


 | Puan: Henüz oy verilmedi / 0 Oy | Yazdırılabilir SayfaYazdır

Yorumlar


Henüz Yorum Yazılmamış

Yorum Yazın



KalınİtalikAltçizgiliLink  
Simge Ekle

    

    

    

    







'Büyük Osmanlı Soygunu': 10 maddede Eric Adams davası…
İSTİHAB HADDİ
Türbülans vakaları iklim değişikliği etkisi mi?
Dünyanın gözü kulağı Ortadoğuda: İran-İsrail gerilimi tırmanıyor.
İsrail, Gazze'de yardım konvoyunu hedef aldı: Biri Avustralyalı 7 kişi öldürüldü

Esnafa konum vergisi: Bu da, 'haritayı kullandın' parası
Hollanda'da kadın düşmanlığına dikkat çekmek için öldürülen ‘cadılar’ anısına anıt dikilecek.
'Dezenformasyon Yasası' bilançosu
Merkel anılarını kaleme aldı…
Avustralya'da 16 yaşından küçüklere sosyal medya yasağı

Türkiye işçiler için bir cehennem
İkinci Trump dönemi: Küresel ekonomi nasıl etkilenecek?
AB, çoğunluk sağlanamamasına rağmen Çinli elektrikli araçlara ek gümrük vergisini onayladı.
Türkiye'de ekonomi politikaları konkordato ve iflasları patlattı.
Türkiye'de açlık sınırı 20 bin TL'ye dayandı

Türkiye'de Covid-19 salgını yaşam süresini azalttı.
Uzmanlar uyardı: "Uzun yaşayanlardan tavsiye almayın"
Fahri Kiamil
İki annenin başlattığı akıllı telefon karşıtı hareket çığ gibi büyüdü
Afganistan'da onlarca arkeolojik alan buldozerle yıkılarak yağmaya açıldı.

Oxford Sözlüğü yılın kelimesini seçti: Beyin çürümesi
"İNEK BAYRAMI" ekitap
Dünya tarihini şekillendiren 6 içecek türü
Taş Kağıt Makas Oyunu (Jan Ken Pon)
"DUHOK KONUŞUYOR" ekitap

Tokyo’dan Hasanlar’a, Kudüs’te bir mahkemeden bizim buralara…
“KADERİMİZ DIŞARDAN YAZILAMAZ - DIŞARI KADERİ BELİRLEYEMEZ…”
Niyetime İlham
KİBİRLİ GÜÇ ZEHİR - ERDEMLİ BİLİM PANZEHİR
KARARLILIK - KİŞİSEL ALTYAPI

Yarasaların azalmasıyla bebek ölümlerinin ilişkili olduğu ortaya çıktı.
AB İklim İzleme Servisi: 2024 yazı kaydedilen en sıcak yaz oldu.
Akdeniz'deki yaşam yok oluşun eşiğine gelmiş.
Su üzerindeki iklim değişikliği baskısı Türkiye'yi su fakiri olmaya sürüklüyor.
Türkiye ve Yunanistan'daki kültürel miras alanlarının en az üçte biri yükselen deniz seviyesinin tehdidi altında.

Türkiye, kişisel verileri en çok sızdırılan 19.ülke
Apple otomobili ABD'de üretime bir adım daha yaklaştı.
Yaşgünün Kutlu Olsun James Webb Uzay Teleskobu
Su ve deterjan olmadan çalışan bir çamaşır makinesi
Akıl okuyabilen robot tasarladılar

İncil'de sözü edilen mistik ağaç 1000 yıllık tohumla yeniden yetiştirildi.
Karıncaların 66 milyon yıldır tarım yaptığı ortaya çıktı.
Antik Mısır'daki popüler masa oyununun şaşırtıcı kökenleri ortaya çıktı.
At binmenin kökenine dair ezber bozuldu.
Stephen Hawking'in ünlü paradoksu çözülmüş olabilir: Kara delikler aslında yok mu?

2023 yılında Türkye’de çocukların cinsel istismarı hakkında 40.000'den fazla dosya açıldı.
Çalışanların geliri son 20 yılda azaldı.
Türkiye’den göç eden Türklerin sayısında 5 yılda %243 artış
BM: Dünya nüfusu 2084'ten itibaren gerileyecek
Dünya nüfusunun ruh sağlığı giderek bozuluyor

Madeleine Riffaud est partie
GELDİKLERİ GİBİ GİDERLER
JOYCE BLAU, 18 Mart 1932-24 Ekim 2024
HIZLANAN TARİH
DERTLİ-MİR-DÖNE

Nereden Geldi Nereye Gidiyor
Atamın Sözleri
Cumhuriyet 101 Yaşında
Kadın ve Erkek
MAZRUF

Mimar Sinan: Bir Dehanın Yükselişi ve Osmanlı Mimarisinin Zirvesi
İskandinav Göçleri ve Vikinglerin Avrupa Üzerindeki Etkisi
Hümanizm Nedir?
Osmanlı’da kahve kültürü, Osmanlı’da kahve isimleri..
Amerika’da Ayrımcı Politikalar ve Siyahi Mücadele Tarihi


kose yazarlari En Cok Okunanlar
Son 30 günde en çok okunanlar
En Cok Okunanlar










Basa git