Gemi adamı cüzdanı deyince eminin bir çoğunuzun aklına iri kıyım hatta biraz hoyrat bir adam geliyordur. Ne de olsa denizlerde zor koşullarda hayatını sürdüren bir insan. Üreten insanları severim her ne koşulda olursa olsun. Hele bu bir kadınsa hayranlığım bin kat artar. Geçen hafta genç bir hanımla tanıştım. Evet onun da ‘gemi adamı’ cüzdanı var. Hayal ettiğinizin tam tersine genç, narin, kibar, bilgili, hedeflerini koymuş ve seçtiği yolda ilerleyen genç bir kız. Adı Ceren Ulaş daha yirmili yaşlarda. Görevi uzak yol vardiya zabitliği.


-Denizci olmaya nasıl karar verdin?
Lisede bir hocam sözetmişti. Ondan etkilenmiştim biraz. Farklı bir bölümde okumak istiyordum bir de ülkeleri görmek istiyordum. Hem de maaşı iyi diye.

-Nasıl gemilerde çalıştın?
Petrol tankerlerinde ve kuru yük gemilerinde çalıştım.

-Kaç ülke gezdin?
Yaklaşık 20 ülke gezdim.

-Gemide senden başka kadın oluyor mu?
Olduğu da oluyor olmadığı da. Bir kere ikinci kaptanım kadındı. Bazen stajyerler oluyor.

-Sektörde kadın çalışan oranı nedir?
Çok az. Zaten şirketlerin çoğu kadın çalıştırmıyor. Bir de kadınların çalıştığı şirketlerde de bir kadın sorun çıkarırsa tüm kadınlara yükleniyor sorun. Genelde kadın alımını yasaklıyorlar.

-Yabancı bayraklı gemilerde de oran aynı mı?
Aynı. Yabancı ya da Türk bayraklı geminin farkı biri Türk lirası üzerinden maaş ödüyor diğeri dolar üzerinden. Yabancı bayraklı gemide çalışıyorsan sigortnı sen yatırıyorsun

-Eski gemiciler kadın gemide uğursuzluk getirir diye bir inanış içindeydiler bidiğim kadarı ile. Halen geçerli mi?
Evet, evet halen var ve gemide hep söylenir.

-Liseyi bitirdin kararını verip bu dalı seçtin.   İstekli olmak okurken sana nasıl bir artı getirdi?
Benim tek tercihimdi. Zaten istekli olmazsanız okuyamazsınız, zorla durulabilecek bir bölüm değil.

-Peki üniversitede aldığınız derslerin meslek yaşamınızdaki etkisi ne kadar?
Bizde mezun olup karada çalışmayı düşünseniz bile genelde deniz tecrübesi aranır. Bizim bölüm zaten Deniz Ulaştırma İşletme  Mühendisliği diye geçiyor. Mezun olunca uzak yol vardiya zabiti oluyorsunuz dolayısı ile  ‘gemi adamı’ cüzdanına sahıp oluyorsun.

-Peki nasıl kaptan oluyorsun?
Uzak yol vardiya zabiti yeterliligi 3. Kaptan veya 4. kaptan olarak calismak demek. 36 aydan sonra ikinci kaptanlık alıyorsunuz. Yine belli bir süre sonra kaptanlık alıyorsunuz. Bir de arada sınıvları var mesela 3. kaptanlıktan sonra 6 dersten sınava giriyorsunuz 2.kaptanlığa hak kazanıyorsunuz. Son yıllarda bir de dil sınava geldi. Mesela 3.kaptanların 50 üstü 2.kaptanların 60 üstü 1.kaptanların 70 üstü punan alması gerekiyor yabancı dil sınavından.

-Peki gemide yaşamak nasıl birşey?
Sürekli iş içinde yaşıyorsunuz sosyal hayattan kopuksunuz. 24 saat çalışıyor gibisiniz.... Evet biraz değişik sürekli aynı 15-20 kişi ile beraber çalışıyorsunuz. Karakterleri tanımıyorsunuz. Anlayana kadar uzun süre alıyor. Hatta bir keresinde bir personelin psıkolojik sorunu varmış ilaçlarını almamış. Kendini gece üçde denize atırken yakaladılar.

-Peki böyle bir durumda o kişiyi limana mı bırakayorsunuz?
O kişiyi limana bile bırakamadım. Kıyıya yakınlaştık, bot ile gönderildi.

-Böyle durumlarda sorumluluk kaptanın mı?
Sorumluluk kaptanın ama aslında şirketin sağlık durumunu bilmesi gerek.
-Ne kadar denizde kalıyorsunuz?
Ben en son yakın yol çalışıyordum, 6-7 gün sürüyordu.
16 ile 30 arası oluyor personel, bunlarda 1 tane filan kadın oluyor, en fazla dört. Dördü geçen duymadım. Bende genelde 1 ya da 2 olur stajyerler dahil.

-Peki açık deniz nasıl? Fırtına nasıl etkiliyor?
Açık denizde çalıştım. Amerika hatta Avustralya’ya da geldim. Fırtına biraz iş yapmamızı etkiliyor. Siz işi yapmak zorundasınız. Deniz tutsa da işi bırakmıyorsunuz, her şey yerlerde de olsa çalışıyorsunuz

-Sana en ilginç gelen ülke hangisi oldu bugüne kadar gördüklerinden?
Ben Malezya’yı beğendim, Uzak Doğu. Doğası güzel, ucuz, deniz ürünleri güzel. Mesela ABD’yi beğenmedim.

-Her gittiğiniz ülkede karaya inme şansınz var mı_
Kalacağınız süreye göre değişiyor. Mesela 20 saat kaldığınız bir limanda yanaşma, kalkış vardiya derken size kalan süre zaten 4 saat.
-Liman kartı diye birşey var değil mi herkez gemici olamıyor?
Evet gemi adamı cüzdanımız oluyor.

-Bu da kötü değil mi? Gemi kadını cüzdanı demiyorlar.
Evet,  sağlık raporu alırken doktorlar da söylemişti sizin neden gemi kadın cüzdanınız yok da gemi adamı cüzdanınız var diye. Gemi adamı cüzdanı almak için bür sürü belge ve sertifika gerekiyor ve sürekli bu sertifikaları yenilemeniz gerekiyor. Neredeyse her sene yeni bir sertifika ekleniyor. Süreli kursa gidiyorsunuz ve para ödüyorsunuz

-En uzun ne kadar denizde kaldın?
En uzun 3 ay hiç kara görmeden kaldım denizde.

-Kara ile iletişim nasıl gemide_
Eskiden çok zor ve pahalıydı. Uydu telefonu kullanılıyordu sadece. O da 10d olara 20 dakika konuşabiliyordun. Şimdi daha iyi whatsApp filan kullanabiliyoruz.

-Kaç sene oldu başlayalı?
4 sene bir sene de stajım var, toplam 5.

-Bu sürede karada en uzun ne kadar kaldın?
İki kontrat arası kalıyorum karada. Kendi  şeçimim 4-5 ay kalıyorum bazen.

-Bir genç kız olarak dünyanın herhangi bir doğu ülkesinde limana çıktığında  hissetiğinle batı ülkesinde hissetikler neler özellikle güvenlik anlamında?
Batı ülkelerinde karada kafanız daha rahat oluyor. Gece ikide de üçte de gezebiliyorsunuz. İnsanlar dışarda. Bir doğu ülkesinde öyle olmuyor hatta Türkiye’de bile ters gözle bakıyorlar.

-Peki ben gemiciyim deyince Türk erkeği ne yapıyor?
Kadından gemici mi olur diyor genelde. Ne işin var gemide diyor, başka iş mi bulamadın dıyor. Paraya mı ihtiyacın var, niye seçtin başka meslek mi yok diyor.

-Gercekten kadın erkek fark etmez ama öğrenilmiş yaşam tarzına göre çok faklı bir yaşam tarzı. Kocaman bir demir yığını olan bir  geminin içinde yaşamak bile ürkütücü geliyor bana.

-Peki giyim tarzı?
Genelde seyirde serbest giysi ile dolaşılıyor. Limanda çalışırken tulum giyiyoruz. Aslında ünıforma da var ama o biraz keyfi kalıyor. Karada da zaten serbest. Yalnızca okul zamanında üniforma var. Gemide öyle değil, sadece yolcu gemilerinde üniforma var. Tabii biz kadın olarak daha çok bol şort bol pantalon tercih ediyoruz. Saçları topluyoruz, makyaj yapmıyoruz biraz erkek gibi ya da erkek tavırlarında.

-Ayni şirkette çalışıyorsan bir yılda ne kadar iznin var?
Genelde Kuru yük gemilerinde 6 ayda bir ay, tankerlerde 4 ayda bir ay oluyor izin.
 
-Çalıştığın gemilerin büyüklüğü nedir?
En son çalıştığım 110m idi ama daha önce 180m gemide de çalıştım. 350 metreye kadar çıkabiliyor  gemi.

-Peki üniversitede kız erkek oranı ne denizcilikte?
Genelde 10a 1 kız oluyor. Pek tercih etmıyor kızlar çevreleri desteklemediği için.

-Mezun olan kızlardan ne kadarı bu mesleği yapıyor?
Yarısı deyebiliriz. Kalanı öğretmen oluyor ya da karada iş bulmaya yöneliyor, evleniyor. Aile hayatı olmadığından başlayanlar da uzun süre sürdüremiyor. Bunun yanı sıra çok uzun süre yapanlar da var, kaptan kadınlar var.

- Yabancı yolcu gemilerinde çalışan var mı?
Hiç duymadım bizim okuldan da yan okullardan da bildiğim yok. Üç dil arıyor, maaşları çok iyi ama benim bildiğim yok.

-Teşekürler Ceren, güzel bir söyleşi oldu. Sana fırtınasız seyirler dilerim.
Ben teşekkür ederim