A Yorum
  Acilis Sayfasi Yap Sik Kullanilanlara Ekle  

   
A yorum Kurum
iletisim
login
yayin ilkeleri...



yazi dizileri

Yazı karekteri : (+) Büyük | (-) Küçük

DEDE ...

Kategori Kategori: Unutulmayan Yapıtlar | Yorumlar 0 Yorum | Yazar Yazan: Metin Atamer | 11 Haziran 2012 14:25:42

Seneler önce evlendiğim günlerde, bir gün dede olacağımı hiç düşünmemiştim. Bir kaç sene önce ilk torunum Bora dünyaya geldiğinde dede olmuştum amma, kimse bana dede demiyordu. Bir sene sonra ikinci torunum Mert dünyaya geldi yine kimse bana dede diye hitap etmiyordu. İlk torunumun bebekliği sonunda ilk heceleri telaffuz ederken söylenmesi kolay olan "dede" kelimesi bilinçsiz olarak ortaya çıkmaya başladı.

Sevinmedim desem doğru olmaz. Yavaş yavaş dede olduğumu anlamaya başladım. Şimdi torunlarım 3-4 yaşlarında ve bilinçli olarak bana `dede’ diye hitap etmelerine sevinmekteyim.
Benim dede olmamla Türk Sanat Musikisinde DEDE olmak bir birinden çok ayrı bir manada. Vezir Cezzar Ahmet Paşa’nın mühürdarı Süleyman Ağa  icazet alarak İstanbul’a gelir ve Şehzadebaşındaki Acem Hamamını satın alır. İstanbul’da yerleşik hale gelen Süleyman Ağa, Şehremin’den Rukiye hanımla evlenir. 9 Ocak 1778 tarihinde Kurban Bayramının ilk günü bir evlatları dünyaya gelir.  İsmini Süleyman Ağa ‘’İsmail’’ olarak koyar. Süleymanzade İsmail ilk öğrenimi için  Çamaşırcı mektebine gider. Burada sesinin güzelliği hocalarının dikkatini çeker.
 
Bir tören sırasında İsmail’e bir ilahi okuturlar. Uncuzade Mehmet Efendi tarafından dinlenen bu ses çok beğenilir. Mehmet Efendi, İsmail’i, kendi öğrencilerinin arasına alır. Daha sonra eğitimini tamamlayınca  Defeterdarlık kalemine alınır. Bu arada Hocası Mehmet efendinin yardımıyla Yenikapı Mevlevihanesine kayıt olur. Burada Şeyh Ali Nutki Dede’nin derslerini alır. Nutk-i Dede’nin kardeşi Abdulbaki Nasır Dede’den de musiki dersleri almaya başlar.
 
Ney üflemeye de aynı zamanda başlayan Süleyman Zade  İsmail, Defterdarlık kaleminden 1798 senesinde ayrılarak mevlevihanede 1001 günlük çile çekmeye karar verir. Bu arada ‘’Zülfündedir benim baht-ı siyahım‘’ dizesi ile başlayan şarkısı, İstanbul’da birden en çok sevilen şarkı  olur. Bu eserin ünü bütün İstanbul’a yayılırken Padişah Sultan Selim’in de kulağına gider ve şarkı Saray’da okunur. Bu buselik şarkıyı bestekârın sesinden dinlemek isteyen Padişah onu saraya çağırır. Dergah kurallarına uymak kaydı ile gece saraya giden İsmail, şarkısını okur, ve gün doğmadan mevlevihaneye geri döner.
 
Sanata ve musikiye düşkün olan Sultan Selim Han, bestekar İsmail’i Saraya ister. Çilehanede 3 yılını doldurmamış olmasına rağmen Nutki Dede tarafından zamanını doldurduğu kabul edilerek genç yaşta Derviş İsmail adıyla sarayda zaman zaman hanende olarak görev yapmasına müsaade edilir.  Yıllarca kendisi Dede Efendi olarak, hatta bugün bile böyle anılır, fakat esas namı Hamamızade İsmail Dede Efendi olarak musiki tarihimize geçmiştir.
 
İsmail Dede Efendi 1801 senesinde saraydan Nazlıfer  hanımla evlenir.  ‘’Ey Çeşm-i ahu hicr ile tenhalara saldın beni’’  bestesi saray tarafından dinlenir. Çok beğeni alır. 1804 senesinde çok sevdiği hocası Nukt-i Dede’yi kaybeder. Bu  olayın acısı henüz dinmemişken, oğlu Salih’in vefatı ile sarsılır.  ‘’Bir Gonca femn yaresi var ciğerimde ‘’ mısraları ile üzüntüsünü dile getiren bestesi, bayati makamda ilgi ile dinlenir. 29 Mayıs 1807 senesinde III Sultan Selim han taht’tan çekilmek mecburiyetinde kalır.
 
Yerine geçen IV. Mustafa sanat konusuna yatkın olmadığından, İsmail Dede ile Saray ilişkisi kesilir. III.Selimi tekrar tahta çıkarmak için İstanbul’a yürüyen Alemdar Mustafa Paşa’nın bu hareketinden korkan IV. Mustafa,  III. Selim’i boğdurur. Bu hadiseye İsmail Dede çok üzülür. Bu acının hemen sonrasında annesi Rukiye hanımı da kaybeden İsmail Dede Efendi’nin musikiye ağırlık vererek  teselliyi bestelerinde aradığını izlemekteyiz. 
 
IV. Mustafa’nın 18 ay süren kısa saltanatının hemen sonrası tahta II. Mahmut geçer. İsmail Dede Efendinin sarayla olan ilişkisi tekrar düzelir. 1810 yılında ikinci oğlu da vefat eder. Genç Hükümdar II.Mahmut, bestekarı himayesine alır ve ‘’Sermüezzin’’ olarak görevlendirir. Bununla beraber İsmail Dede Enderunda hocalık da yapmaya başlar. Bu arada sarayda bulunan bestekar Şakir Ağa ile aralarında bir  musiki çekişmesi ortaya çıkar. Bu çekişme musiki adına ilgi çekici ve faydalı olur.
 
II. Mahmut’u, Osmanlı padişahları ararsında ileri görüşlü, halka yönelik çalışmaları, sanata olan ilgisi ile sevilen bir padişah olarak bilmekteyiz. Hatta Mekteb-i Tıbbiye-yi Şahane de onun emri ile kurulur. Bu dönemde sarayda batı musikisine yönelik bir gelişme olması, Dede Efendi’yi tedirgin etse de bu tarzda eser bile verdiğini görmekteyiz. 1 Temmuz 1839 senesinde yakalandığı verem hastalığından vefat eden eden II. Mahmut yerine Abdulmecit tahta geçer. 
 
Abdulmecit de babası gibi ileri görüşleri olan, sanat ve sanatçıyı koruyan bir padişah olarak görülmektedir. Enderun adı ve anlamını değiştirmiş, Musika-i Humayun’u kurarak batı musikisi tarzında eserlerin verilmesini istemiştir. Fransa’dan bir grup musizyenleri dinleyen Padişah Abdulmecit, dinleyenlere bir sonraki gün Dede Efendiden bu tarzda bir eserin icra edilmesini ister. Ertesi günü Dede Efendi’den pek ümidi olmamasına rağmen saz meclisine gelen Padişah Abdulmecit’e verilen konserde, Dede Efendi ‘’Yine Bir Gülnihal Aldı Bu Gönlümü ‘’  adlı yeni bestelediği  şarkısını sunar çok beğeni alır. 
 
Bu batılılaşmayı sevmeyen İsmail Dede Efendi saraydan kendi isteği ile ayrılır ve 1846 senesinde hacca gitmek için Padişahtan müsaade ister. Hac sırasında yakalandığı kolera hastalığına, 30 Kasım 1846 da Mina’da yenik düşer. 500 den fazla beste yapan Hamamı Zade İsmail Dede Efendi, Mekke’de  Hazreti Ayşe’nin ayak ucuna defnedilir.
 
Bazı makamları kendi bulan ve uygulayan İsmail Dede, Araban Kürdi, Hicaz Buselik, Saba Buselik, Neveser ve Sultan-i Yegah makamlarının yaratıcısıdır. Musikimizin bir çok ustaları Dede’nin talebeleri olmuş, onun rahley-i tedrisatında yetiştiği bir gerçektir. Zekai Dede, Şakir Ağa, Nikagos Ağa, Hacı Arif Bey ve Mutafzade Ahmet Efendi  gibi önemli isimleri yetiştiren Dede Efendi olmuştur.
 
Bir çok bestelerinde III. Selim’in etkisi görünür, içlerinden iki besteyi  çok sevdiğimi söylemek isterim. 
 
Usulü   Aksak, Makamı Şehnaz, güftenin kaynağı bilinmemekle beraber bestekarı İsmail Dede Efendi :
 
Reh-i aşkında kaddimi Kütah Gönül,   Beni Baştan çıkarıp Eyledi Gümrah Gönül,   Başımı Derde Salıp Sinemi Suzan Etti,  Yaktı Yandırdı Beni Derd İle Eyvah Gönül .
 
Hac sırasında bestelediği son eser ise Usulü   Evsat , Makamı ise Şehnaz İlahi ,  Güfte Yunus Emre, Beste Hamamı Zade İsmail Dede Efendi:
 
Yürük Değirmenler Gibi Dönerler ,   El Ele Vermiş Hakka Giderler .
 
Her ikisini de yeni seslerden dinletmek istedim.





Facebook'ta paylaş   |   Twitter'da paylaş


 | Puan: 10 / 1 Oy | Yazdırılabilir SayfaYazdır

Yorumlar


Henüz Yorum Yazılmamış

Yorum Yazın



KalınİtalikAltçizgiliLink  
Simge Ekle

    

    

    

    







'Büyük Osmanlı Soygunu': 10 maddede Eric Adams davası…
İSTİHAB HADDİ
Türbülans vakaları iklim değişikliği etkisi mi?
Dünyanın gözü kulağı Ortadoğuda: İran-İsrail gerilimi tırmanıyor.
İsrail, Gazze'de yardım konvoyunu hedef aldı: Biri Avustralyalı 7 kişi öldürüldü

Esnafa konum vergisi: Bu da, 'haritayı kullandın' parası
Hollanda'da kadın düşmanlığına dikkat çekmek için öldürülen ‘cadılar’ anısına anıt dikilecek.
'Dezenformasyon Yasası' bilançosu
Merkel anılarını kaleme aldı…
Avustralya'da 16 yaşından küçüklere sosyal medya yasağı

Türkiye işçiler için bir cehennem
İkinci Trump dönemi: Küresel ekonomi nasıl etkilenecek?
AB, çoğunluk sağlanamamasına rağmen Çinli elektrikli araçlara ek gümrük vergisini onayladı.
Türkiye'de ekonomi politikaları konkordato ve iflasları patlattı.
Türkiye'de açlık sınırı 20 bin TL'ye dayandı

Türkiye'de Covid-19 salgını yaşam süresini azalttı.
Uzmanlar uyardı: "Uzun yaşayanlardan tavsiye almayın"
Fahri Kiamil
İki annenin başlattığı akıllı telefon karşıtı hareket çığ gibi büyüdü
Afganistan'da onlarca arkeolojik alan buldozerle yıkılarak yağmaya açıldı.

Oxford Sözlüğü yılın kelimesini seçti: Beyin çürümesi
"İNEK BAYRAMI" ekitap
Dünya tarihini şekillendiren 6 içecek türü
Taş Kağıt Makas Oyunu (Jan Ken Pon)
"DUHOK KONUŞUYOR" ekitap

Tokyo’dan Hasanlar’a, Kudüs’te bir mahkemeden bizim buralara…
“KADERİMİZ DIŞARDAN YAZILAMAZ - DIŞARI KADERİ BELİRLEYEMEZ…”
Niyetime İlham
KİBİRLİ GÜÇ ZEHİR - ERDEMLİ BİLİM PANZEHİR
KARARLILIK - KİŞİSEL ALTYAPI

Yarasaların azalmasıyla bebek ölümlerinin ilişkili olduğu ortaya çıktı.
AB İklim İzleme Servisi: 2024 yazı kaydedilen en sıcak yaz oldu.
Akdeniz'deki yaşam yok oluşun eşiğine gelmiş.
Su üzerindeki iklim değişikliği baskısı Türkiye'yi su fakiri olmaya sürüklüyor.
Türkiye ve Yunanistan'daki kültürel miras alanlarının en az üçte biri yükselen deniz seviyesinin tehdidi altında.

Türkiye, kişisel verileri en çok sızdırılan 19.ülke
Apple otomobili ABD'de üretime bir adım daha yaklaştı.
Yaşgünün Kutlu Olsun James Webb Uzay Teleskobu
Su ve deterjan olmadan çalışan bir çamaşır makinesi
Akıl okuyabilen robot tasarladılar

İncil'de sözü edilen mistik ağaç 1000 yıllık tohumla yeniden yetiştirildi.
Karıncaların 66 milyon yıldır tarım yaptığı ortaya çıktı.
Antik Mısır'daki popüler masa oyununun şaşırtıcı kökenleri ortaya çıktı.
At binmenin kökenine dair ezber bozuldu.
Stephen Hawking'in ünlü paradoksu çözülmüş olabilir: Kara delikler aslında yok mu?

2023 yılında Türkye’de çocukların cinsel istismarı hakkında 40.000'den fazla dosya açıldı.
Çalışanların geliri son 20 yılda azaldı.
Türkiye’den göç eden Türklerin sayısında 5 yılda %243 artış
BM: Dünya nüfusu 2084'ten itibaren gerileyecek
Dünya nüfusunun ruh sağlığı giderek bozuluyor

Madeleine Riffaud est partie
GELDİKLERİ GİBİ GİDERLER
JOYCE BLAU, 18 Mart 1932-24 Ekim 2024
HIZLANAN TARİH
DERTLİ-MİR-DÖNE

Nereden Geldi Nereye Gidiyor
Atamın Sözleri
Cumhuriyet 101 Yaşında
Kadın ve Erkek
MAZRUF

Mimar Sinan: Bir Dehanın Yükselişi ve Osmanlı Mimarisinin Zirvesi
İskandinav Göçleri ve Vikinglerin Avrupa Üzerindeki Etkisi
Hümanizm Nedir?
Osmanlı’da kahve kültürü, Osmanlı’da kahve isimleri..
Amerika’da Ayrımcı Politikalar ve Siyahi Mücadele Tarihi


kose yazarlari En Cok Okunanlar
Son 30 günde en çok okunanlar
En Cok Okunanlar










Basa git