Türkiye'de Ermeniler: Yaptığımız her şey Türk gibi. Ermenililik birazcık kafada var. İstanbul Bilgi Üniversitesi yayınlarından çıkan "Türkiye'de Ermeniler" araştırması, Ermeni cemaati üyeleri kendilerini 'din hariç Türk gibi hissettiklerini' ortaya çıkardı.

Araştırma gündelik hayatta 'Allah'a şükür' ve 'inşallah' gibi İslamı kavramları sık sık kullanan Ermeni azınlıkların Ramazan'da Müslüman komşularını iftara çağırmak, cenaze namazlarına katılmak gibi Müslüman ritüellerine katıldıkları belirtildi.

Siyaset bilimciler Doç. Dr. Günay Göksu Özdoğan, Prof. Dr. Füsun Üstel, sosyolog Ferhat Kentel ve yazar Karin Karakaşlı'nın katledilen gazeteci Hrant Dink'in anısına hazırlanan 'Türkiye'de Ermeniler Cemaat-Birey-Yurttaş' adlı araştırmada, Türkiye'de yaşayan Ermenilerin yaşamı ve Türklerle ilişkileri mercek altına alındı.

Müslümanlığı bilmek normaldir
Türkiye Ermenileri'nin bilinmeyen birçok yönünü göz önüne seren araştırmada İstanbul başta olmak üzere Anadolu'nun birçok yerindeki Ermenliler'le görüşüldü. Araştırma kapsamında görüşülen kişilerin kimliklerinin saklı tutulduğu çalışmada Ermenilerin ve Müslümanların gündelik hayatta sık sık ilişki kurdukları ve bu ilişkinin derecesinin kullanılan dilde kendini ortaya koyduğu belirtildi. Araştırmada gündelik hayatta 'Allah'a şükür' ve 'inşallah' gibi deyimleri sık kullandıkları vurgulanan Ermenilerin, Ramazan ayında komşularını iftara çağırdıkları anlatıldı. Araştırmada 'Cenaze namazında camiye gitmek ve Müslümanlığı bilmek normaldir' şeklindeki görüşlere sahip olan Ermeniler'in çoğunluğuna dikkat çekildi.

Yaptığımız her şey Türk gibi
Bazı kişilerin şu görüşlerine yer verildi: 'Yaptığımız her şey Türk gibi. Ortak yemekler. Kafada biraz var Ermenilik. Çoğumuz Ermenice müzik dinlemeyiz, kitap okumayız. Din hariç Türk gibiyiz. Din, mezhep, ırk ayrımı anlamsız. Düşmalığı körükleyen anlamsız şeyler.'

Dayım askerde şehit oldu
Araştırmanın en dikkat çeken bölümlerinden biri de Ermenilerin 'Türk gibi olmak-Türkiyeli olmak' sorusuna verdiği cevaplar: 'Türk toplumunun ananeleriyle büyüdük. Bu durumu Türk'ten daha çok benimsiyoruz.

Dayım askerde şehit oldu. Ben buranın sorunlarını önemsiyorsam Türküm. Türk kelimesini Müslümanlar bile çok farklı görüyor. Müslüman olmayan Türk olamazmış gibi. Atatürk milliyetçiliği yurdu kapsıyor. Önemli olan Türkiyeli olmak. Bu ülkeyi seviyorum.

Türkiye'nin AB'ye girmesini ve kalkınmasını istiyorum.'' Araştırmaya göre, Ermenilerin yüzde 82'si kendini 'Ermeni' diye tanımlarken, yüzde 64'ü 'Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı' olarak kendini tanımlıyor.

Aşık Veysel'in Ermeni beşik kertmesi
Araştırma kapsamında görüşülen ve kimliği gizli tutulan B. kodlu kişi, Ermeni ve Türklerin tarih içinde nasıl kaynaştıklarını ilginç bir anıyla aktarıyor:'Anneannem Aşık Veysel'in beşik kertmesiymiş. Ölüm döşeğinde tek Aşık Veysel'in plağıyla gözlerini açtı.'

Kültürlerini yaşıyorlar
Araştırmada dikkat çeken bir başka nokta ise Ermeni vatandaşların sosyal ve kültürel yaşantıları. Türkiye'de birçok Ermeni sivil toplum kuruluşu ve kültür merkezinin hizmet verdiği belirtilen araştırmada, bu tür yerlere gidenlerin oranının yüzde 84 olduğu vurgulandı.

Türk-Ermeni evliliği yüzde 50
'Grup içi evlilik-karma evlilik' başlığı altında, Türkiye Ermenileri için Ermeni kimliğinin korunması ve sürdürülmesinde grup içi evliliğin özel bir yere sahip olduğunun altı çizildi. Araştırmada, ailelerin çocuklarının Ermeni olmayanlarla evlenmelerine karşı olduğu anlatıldı. Ancak, buna rağmen karma evlilik oranının yüzde 50 olduğu kaydedildi. Cemaat içinde sosyal olarak onaylanan tek evlilik biçiminin Ermeniler'le olduğunu ve bunu isteyenlerin oranının yüzde 95,7 olduğu tespit edildi. Karma evlilikler konusunda ifade edilen en temel sorunun 'çocuğun dini ne olacak' sorusu olduğunun vurgulandığı araştırmada, şu tespitler dikkat çekti: 'Ankete katılan 898 kişinin yüzde 3'ü 'erkeğin dini olmalı', yüzde 43'ü 'Hristiyan olmalı', yüzde 26'sı 'Müslüman olmalı', yüzde 2'si 'farketmez', yüzde 23'ü ise 'kendisi karar vermeli' diyor.' Bu sonuç şöyle yarumlandı: 'İnsanlar ırkçı söylemlerden azade hayatlarını birleştirebiliyorlarsa helal süt emmiş insanla evleniyorsa neden olmasın. Mühim olan mutsuz olmasın ve Ermeniceyi unutmasın.''

Dinamik ve önü açık bir süreç
Araştırmanın son bölümünde şu görüşlere yer verildi: 'Son dönemde, özellikle eğitimli, meslek sahibi genç kuşaklarla birlikte Türkiye Ermenilerinin önemli bir değişim ve dönüşümden geçtiğine kuşku yok. Bunun göstergesi ise olumsuzluklara rağmen Türkiye Ermenileri'nin Türkiye toplumuyla daha çok bütünleşmeleri ve 'yurttaşlaşma'larıdır. Bugünkü sürecin önü açık, dinamik bir süreç olduğunu söyleyebiliriz.''

Türkçe'yi kullanıyorlar
Araştırmada Türkçe'nin Ermenice'den daha iyi bilindiği ve kullanıldığı belirtildi. 19-24 yaş grubunun yüzde 90'ı Türkçe'yi Ermenice'den daha iyi konuşuyor. Yüzde 83'ünün düzenli Türkçe gazete ve dergi okuduğu belirtilen çalışmada Ermenice kitap okuyanların ise yüzde 30'da kaldığı kaydedildi.