Cebeci’de Konservatuvar’da açılan Çin resimleri sergisini görmedinizse yazık! Halen Taipei’de saklanan eski imparator sarayına ait resimlerin renksiz reprodüksiyonları...

Andres Mairaux (Les Voix du silence) adlı kitabında: Çin’de resim müzesi bulunmadığını, mevcut resimlerin saraylarda, konaklarda veya koleksiyonlarda olduğunu , bunları görmenin güçlüğünü; hele kopyalarını, fotoğraflarını almanın her zaman mümkün olmadığını yazar. Böyle olunca, Cebeci’de açılan sergi iyice önem kazanıyor. 7. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar olan süre içinde yapılmış resimlerden, orijinallerinin büyüklüğünde, renksiz reprodüksiyonlar Çin resmi hakkında fikir verecek kadar boldu.

 

Duvarlarını örüp kendi içine kapanan Çin’de resim yazı ile birlikte gelişmeye başlamış.Japon resmini büyük ölçüde etkilemiş, eski Orta Asya komşuluğu dolayısiyle Türk minyatürleri üzerinde de etkisi olmuştur. Japon resmi tamamen Çin resmi etkisinde gelişmiştir.Uzun yüz yıllar süren komşulukları, kültürel ve toplumsal ilişkileri yüzünden etki büyük olmuştur. Türk resmi üzerindeki etkisi o kadar büyük olmamakla beraber,yüz yıllar boyunca zaman zaman Çin’den bir şeyler gelmiştir. XV. Yüz yılda yaşamış olan, geleneksel minyatür tarzından ayrı bir biçimde resim yapan Mehmet Siyahkalem’in insan ve hayvan figürleri ile bu sergide bulunan  ( I YUAN – CHI) nin maymunlar ve kedileri (11. yüzyıl) arasındaki benzerlik, ressamı bilinmeyen saray çalgıcıları (M. S. 14. yüzyıl) ile, 18. Yüzyıl da yaşamış olan ünlü minyatürcümüz Levni’nin çalgıcıları arasındaki benzerlik bunu doğrulamaktadır.

 

Çinli ressamın elinde fırça, sulu boya ve mürekkep kullanarak, çok kudretli bir ifade aracıdır. Esasen yazıyı da fırça ile yazan Çinlinin okuma yazma öğrenmiye başladığından itibaren elinde fırça vardır.  Çin yazısının ideographique karakteri resimde büyük bir ustalık kazanmalarında başlıca etken olmuştur.  Çin resminde belli resim konularından başka bir takım değerlerin sembolü olan motifler vardır: Yabani erik çiçeği şiddetli soğuklara dayanabildiği için cesaretin sembolüdür. Bambu motifi faziletin; orkide inceliğin, güzelliğin; krizantem doğruluğun sembolleridir.

 

Çin resminde Rönesansın getirdiği anlamda perspektif yoktur, ama Çin’li ressam uzayı iki boyutlu tualinde göstermesini gayet iyi bilir. Çin resminin en büyük özelliklerinden biri uzayın resmedilmesidir. Ön planda dantel gibi işlenmiş ağaçlardan sonra, arka planlarda buğular arasından yükselen sivri yalçın kayalar görülür. Kayalar çok kere bir gölün yüzeyine yayılmış sisler arasında, bulutları delerek göklere yükselmiş gibidir. En uzaklarda bulunan dağlar, Çinli ressamın olağanüstü suluboya kullanma yetisi ile bir kaç fırça darbesi ile yapılmıştır. Çizgiler sert değildir. Islak tuval üzerinde çok sulu olarak alınan boya, fırçanın bir hareketi ile ani bir çizgi olur ve hemen arkasından ıslak yüzeyde iki tarafa yayılarak, yavaş yavaş eririr ve harikulade bir yumuşaklık alır. Dağların buğulu, sisli fakat uçsuz uzaklığını veren bu tekniktir. Çin resminde figür peyzajın bir unsuru olarak bulunur. İnsanlar peyzaj içinde ayrı ve önemli bir yer almazlar. Bir ağaç gibi, yaprak veya çiçek gibi bütünü tamamlayan bir detay olarak mevcutturlar.  

 

Sergi salonuna girer girmez karşımıza İmparator T’Aİ TSUNG çıkar. Sağlam yapılı bir bünyesi ile toprağa öyle bir basışı vardır ki vücudun bütün ağırlığını hissedersiniz. Aslında çok zarif çizgilerle çizilmiş, elbisesinin  göğsüne ve eteğine dragon resimleri yapılmıştır. Bunun dışında çok sade bir giyimi vardır. Sağlam desen anlayışı ve kuvvetli ifade, portre ve figürlerde hep vardır. ÖrneğinŞ Cengiz Han portresi, İmparator WU Tİ portresi.

 

Çin resmi ipekli kumaşlar üzerine yapıldığından, kalabalık kompsizyonlar ya dikine gelişir veya yanlamasına.  General KUO - TZU - Yı’nın Uygurlar tyarafından karşılanışı, hediyeler getiren yabancı elçi ve panaromik manzarada olduğu gibi.

 

Rönesansın getirdiği perspektif bilinmediğinden uzaklarda olan olaylar, minyatürde olduğu gibi üst üste yerleştirmeyle belirtilmiştir. Esaretten kurtulup memleketine dönen Çin alimi TSAİ – YSUNG, kızı WEN CHİ’de bu gayet belirlidir. Ön planda serbest bırakılmış atlar, ikinci planda alimi ziyaret etmek için sıralanmış insanlar, üçüncü planda alim, kızı, çocuklar, nedimeler. En arka planda yine insanlar ve bir deve resmi. 14.yüzyılda yapılmış Yİ – LUNG – CHİNG’in Han Sarayı da yine bu perspektif düzeni ile yapılmıştır. Sarayın dışı ile birlikte içindeki ayrıntılar da görünmektedir. Fırtınadan kaçan manda sürüsündeki  (12.yy.) ağaçlar COROT’un saydam, gelin gibi süzülen ağaçlarına ne kadar da benziyor. Dağ geçidinde seyyahlar (8.yy ressamı Lİ CHAO – TAO) dikine yapılmış bir komposizyon, çok stilize, diklemesine iyi yerleştirilmiş, etrafı bulutlarla çevrenlenmiş dağlar, sarp kayalar. Her şey en küçük ayrıntısna kadar bütüne zarar vermeden dantel gibi işlenmiş ağaçlar. Bu ağaçlar altında dinlenen insanlar, başı boş bırakılmış atlar. İki tane saksağanlar resmi var ki, çok nefis. Her an sıçrayacakmış gibi, uçak dgibi duran, tetikte saksağanlar. Bu sinirli hareketin komposizyona dağılışı.  12.yy da LİN CHUN tarafından yapılmış. Aradan 8 yüzyıl geçtiği halde ne kadar yeni bir resim. Siyah beyazı ve leke dağılışı ile soyut resimlerden farksız.

 

 

Sergi Ankara Çin Büyükelçiliği ve Taipei Çin -Türk Kültür ve Ekonomi Cemiyeti tarafından hazırlanmış. Çin resmini daha iyi tanımamıza imkan vermekle Cemiyetin bu davranışı Ankaralı resımseverleri çok sevindirdi.